انواع بیماری های زنبور عسل

زنبورهای عسل ممکن است در طول زندگی خود با طیف متنوعی از بیماری‌ها و آفات مواجه شوند. برخی از این مشکلات چندان جدی نیستند و به‌راحتی قابل کنترل‌اند، حتی در صورت گسترش. اما دسته‌ای دیگر از بیماری‌ها می‌توانند در صورت بی‌توجهی، خسارات جدی و جبران‌ناپذیری به کندوها وارد کنند. طبق گزارش abc news در مارچ 2025، کلونی‌های زنبور عسل ممکن است با ۷۰ درصد تلفات مواجه شوند که این امر بر کشاورزی تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، داشتن یک برنامه مدون برای پیشگیری و مدیریت بیماری‌ها و آفات، برای هر زنبوردار اهمیت زیادی دارد. در این نوشتار، به مهم‌ترین بیماری‌هایی که زنبورهای عسل را تهدید می‌کنند و و عوامل ایجادکننده آن‌ها نگاهی می اندازیم.

همچنین بخوانید:

♣ انواع سم آفت کش و کاربردهای آن

♣ کنه مرغی و روش های درمان آن

مشکلات زنبورداری

زنبورهای عسل، مستعد ابتلا به برخی از آفات و بیماری‌ها هستند، که ممکن است عملکرد تولید عسل را کاهش دهد. علاوه بر تولید عسل، زنبورها برای گرده افشانی محصولات، از محصولات زراعی گرفته تا میوه های درختی ضروری هستند. بیماری های زنبور را معمولا می‌توان به بیماری‌های مولد یا بیماری‌های زنبورهای بالغ تقسیم کرد. اما تعداد کمی مانند، کنه واروآ (Varroa) هر دو را تحت تأثیر قرار می‌دهند. علاوه بر این، در بسیاری از موارد آفات و بیماری ها ممکن است با یکدیگر تعامل داشته و اثرات مضر خود را افزایش دهند.

9 بیماری و آفات زنبور عسل

در این قسمت به برخی از آفات و بیماری های زنبور می پردازیم، تا به تشخیص بیماری های زنبور عسل و درمان بیماری و انگل های زنبور عسل کمک نماییم:

1. کنه واروآ

کنه واروآ (Varroa destructor) یک بیماری رایج در بین کندوهای زنبور عسل، است و جزء جدی ترین بیماری های زنبور عسل شناخته می شود. سرعت شیوع و تکثیر این بیماری بسیار بالا است. کنه واروآ بر روی سر و سینه زنبور عسل قرار می گیرد. این انگل خارجی از بدن چربی زنبورهای بالغ، پیش شفیره ها و شفیره ها تغذیه می کند. کنه واروآ با روش های مختلفی کندو زنبور ها را درگیر می کند. اولین روش انتقال، انتقال ویروس به کندو است که می تواند به کل کندو آسیب وارد نماید و جمعیت آن ها را کاهش دهد. بهترین روش درمان کنه زنبور، استفاده از روش های غیر شیمیایی مانند استفاده از اسید اگزالیک و تیمول است. بهترین زمان مبارزه با بیماری کنه زنبور عسل، فصل پاییز بعد از اتمام تخم ریزی است.

2. بیماری نوزما

این بیماری که توسط قارچ میکروسپوریدی Nosema apis ایجاد می‌شود، مدت‌ ها ست که یک عفونت رایج در کلونی کندو های عسل است. انگل به روده حمله می کند و تکثیر می شود، سپس از طریق سیستم گوارشی دفع می شود. چرخه ی مذکور 10-14 روز طول می کشد. علائم بیماری نوزما زنبورعسل، مانند دیسترس، کاهش تولید مثل، کاهش تولید عسل یا کاهش جمعیت است که ممکن است با سایر عوامل مؤثر بر کلونی های زنبور عسل اشتباه گرفته شود. تنها راه تشخیص دقیق بیماری گرفتن نمونه آزمایشگاهی از زنبور ها است. این بیماری ممکن است، علت مرگ زنبورهای عسل در زمستان باشد. بیماری نوزما با آنتی بیوتیک فوماژیلین قابل درمان است.

برخی علائم بالینی که با تشخیص زودهنگام آن از گسترش بیماری زنبور عسل در کندو می توان جلوگیری نمود:

• تورم شکم زنبور
• تغییر رنگ روده زنبور از قهوه ایی به رنگ سفید شیری
• خزیدن زنبور روی زمین
• عدم قدرت پرواز
• افت جمعیت
• ضعف کندو در تولید عسل
• اسهال زنبور که مدفوع به صورت نوارهای زرد، روی قاب ها قابل مشاهده است.

3. بیماری نوزاد گچی در زنبور

بیماری نوزاد گچی در زنبورها مخصوص نوزادان است. عامل بیماری قارچی به نام  apis  Ascosphaera است، هاگ و میسیلیوم این قارچ هر دو جزء عوامل بیماری زایی است. شیوع بیماری بیشتر در مناطق سرد و مرطوب است.

عواملی که در بروز این بیماری موثر هستند، شامل موارد زیر است:

• مدیریت نامناسب در ضدعفونی و نگهدرای کندوها
• حضور عوامل بیمازی زا در کلونی زنبور ها
• افت درجه حرارت و افزایش رطوبت در کندو

4. کنه تراشه زنبور عسل

یکی از علل بیماری زنبورها کنه ای است که زنبورهای عسل را آلوده می کند، کنه نای زنبور عسل  (Acarapis woodi) است. این کنه انگلی در داخل نای یا لوله های تنفسی در داخل قفسه سینه زنبورهای عسل بالغ زندگی می کند. این بیماری جزء بیماری های خطرناک زنبور عسل به حساب می آید. کنه های تراشه همچنین ممکن است در کیسه های هوایی در قفسه سینه، شکم و سر یافت شوند. کنه ها با قسمت های دهان خود دیواره های لوله تنفسی را سوراخ می کنند و از همولنف یا خون زنبورها تغذیه می کنند.

علائم بیماری به صورت زیر مشاهده می شود:

• متورم شدن شکم
• عدم قدرت برای پرواز
• افتادن ناگهانی زنبور در هنگام پرواز
• گیج شدن زنبور

5. بیماری لوک آمریکایی

بیماری لوک آمریکایی یکی از مهم ترین بیماری های زنبور عسل، در اواسط تا اواخر فصل بهار است. یک بیماری قارچی تخم زنبور عسل است که توسط یک قارچ اسپورساز ایجاد می شود. اسپور قارچ همراه با غذای لارو بلعیده می شود. هاگ ها در روده عقبی لارو زنبور عسل جوانه می زنند، اما رشد میسلیوم تا زمانی که لارو در سلول خود بسته شود متوقف می شود. وقتی لارو حدود شش یا هفت روز است، در سلول خود بسته می شود. میسلیوم ها از دیواره روده عبور می کنند و به بافت های لارو حمله می کنند تا اینکه بر کل لارو غلبه کنند. این فرآیند معمولا دو تا سه روز طول می کشد.

علائم بیماری لوک آمریکایی شامل موارد زیر است:

• سوراخ شدن درپوش حجره ها
• پراکندگی حجره ها
• تغییر رنگ لارو از سفید به قهوه ایی
• خشک شدن لارو و چسبیدن آن به دیواره
• وجود بوی ترش

6. ساک برود

ساک برود (Sac Brood) یک بیماری ناشی از ویروس است و معمولا منجر به تلفات شدید نمی شود. بیشتر در نیمه اول فصل پرورش مولد دیده می شود. اغلب مورد توجه قرار نمی گیرد زیرا معمولا فقط درصد کمی از نوزادان را تحت تأثیر قرار می دهد. زنبورهای بالغ، لاروهای آلوده را به سرعت تشخیص داده و حذف می کنند. نوزادان مبتلا ابتدا به رنگ خاکستری و در صورت عفونت شدید قهوه ایی یا سیاه می شوند. آنتی بیوتیک ها تاثیر چندانی بر این بیماری ندارند.

7. سوسک کندوی کوچک

سوسک کندوی کوچک (Aethina tumida)، جدیدترین آفت زنبورداری و یکی از علل بیماری زنبورهای آمریکای شمالی است. منشا این آفت، آفریقا است. سوسک بالغ کوچک (حدود یک سوم اندازه زنبور عسل)، سیاه یا قهوه ای و پوشیده از موهای ظریف است.

8. پروانه مومی بزرگتر

لارو پروانه مومی (Galleria mellonella) آسیب قابل توجهی به شانه های موم زنبور عسل وارد می کند. شانه های موم زنبور عسل در کندوهای کلونی های ضعیف یا مرده و آنهایی که در انبار قرار می گیرند در معرض حمله قرار می گیرند. پروانه های مومی یک تهدید مداوم هستند مگر زمانی که دما به زیر 40 درجه فارنهایت کاهش یابد.

9. مورچه ها

مورچه ها معمولا آفات جدی در کندوهای زنبور عسل نیستند اما یکی از علل بیماری زنبورها محسوب می شود. با این حال، گاهی اوقات، گونه های خاصی ممکن است برای جستجوی غذا یا ایجاد مکان های لانه سازی وارد کندوها شوند. مورچه ها معمولا بین پوشش های داخلی و خارجی کندو و در تله های گرده یافت می شوند. اگرچه مورچه ها به ندرت زنبورها را آزار می دهند، اما می توانند برای زنبوردار آزاردهنده باشند.

روش های درمان بیماری های زنبورعسل

کلید محافظت از کلونی‌های زنبور عسل در برابر بیماری‌های مضر، انگل‌ها و سایر آفات، توانایی تشخیص زودهنگام مشکلات است. پیشگیری از بیماری‌های زنبور بهترین و مؤثرترین راه درمان آن است. اقدامات اولیه مانند بازرسی منظم کندوها، نظارت بر رفتار زنبورها و بررسی وضعیت نوزادان، می‌تواند از شیوع بیماری‌ها جلوگیری کند. همچنین با ضدعفونی کردن کندوها و قاب‌ها می‌توان از بروز بسیاری از آفات و عوامل بیماری‌زای شایع جلوگیری نمود.

روش ضدعفونی کندوی زنبور عسل بسیار حائز اهمیت است و باید در فصل‌های کم‌فعالیت، پاییز یا اوایل بهار، انجام شود تا عوامل بیماری‌زا مانند Nosema, باکتری‌های لوک و هاگ‌های قارچی از بین بروند. استفاده از حرارت، محلول‌های ضدعفونی مانند اسید استیک یا سود سوزآور و حتی بخارفرمالین در شرایط خاص، از روش‌های رایج ضدعفونی هستند.

علاوه بر این، استفاده از نژادهای مقاوم‌تر به بیماری، تغذیه تقویتی با محلول شکر و مکمل‌های معدنی و ویتامینی، و مدیریت بهداشتی صحیح کندوها از دیگر راه‌های مؤثر در کاهش بیماری‌ها است. در صورت بروز بیماری، استفاده از داروهای تاییدشده دامپزشکی مانند فومیژیلین برای نوزما، اکسیتتراسایکلین برای لوک، یا نوارهای ضد کنه برای واروآ، باید طبق دستورالعمل انجام شود تا از مقاومت دارویی جلوگیری گردد.

کلام آخر:

زنبورها مانند همه حیوانات و انسان ها به انواع پاتوژن ها حساس هستند. بیماری های زنبور علل های متعددی دارند. چالش‌ های زیست‌ محیطی و علف‌های هرز، می‌تواند یکی از علل بیماری زنبورها باشد. اگر بیماری زنبور عسل به موقع تشخیص داده شود، از بروز بسیاری از خسارت ها در کلونی زنبور جلوگیری می شود. محصول فودگرید داموسیب تولیدی شرکت آرال شیمی، می تواند ضدعفونی کندوها را با بالاترین بازدهی و بدون هیچ خطری برای زنبورها انجام دهد. در صورت ضدعفونی صحیح کندو، قاب ها، دستکش های کارگران و سایر موارد، محیط آلوده جهت تخم ریزی آفات و حشرات و حمله ویروس ها ضدعفونی و پاک شده و خطری متوجه زنبور و کندو نخواهد شد.

⇐ بروزرسانی در تیر 1404