طب سنتی: از خیال تا واقعیت

طب سنتی تاریخچه ای غنی دارد که قدمت آن به هزاران سال پیش می رسد. این علم، ریشه در اولین تلاش های بشر برای درک و درمان بدن با استفاده از گیاهان، مواد معدنی و درمان های عملی دارد. سیستم‌های طب سنتی که به‌طور مستقل در میان فرهنگ‌ها سرچشمه می‌گیرند، از آیورودا در هند باستان گرفته تا طب سنتی چینی و شیوه‌های درمانی بومی، دانش گسترده‌ای در مورد درمان‌های طبیعی و تعادل بدن و ذهن ایجاد کردند. علیرغم پیشرفت‌های پزشکی مدرن، طب سنتی امروزه با ارائه رویکردهای کل‌نگر که مکمل درمان‌های بالینی، ارتقای سلامتی و ارائه گزینه‌های قابل دسترس برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است، اهمیت دارد. تاکید آن بر مراقبت های پیشگیرانه و شفای طبیعی همچنان در شیوه های سلامت و تندرستی مدرن طنین انداز می شود. در این مقاله، به بررسی رایج ترین روش های طب سنتی از جمله گیاهان دارویی، حجامت و طب سوزنی می پردازیم.

---

بیشتر بدانیم:

♣ انواع گیاهان دارویی خواص و کاربردهای آن ها

♣ بذر گیاهان دارویی

---

طب سنتی چیست؟

طب سنتی شامل روش‌های درمانی و دانشی است که از روزگاران قدیم به‌جا مانده و بر استفاده از داروهای طبیعی و درمان‌هایی که از باورها و رسوم فرهنگی سرچشمه گرفته‌اند، تکیه دارد. این شیوه‌ها معمولاً نگاهی کل‌نگر دارند و تلاش می‌کنند میان جسم، ذهن و روح هماهنگی برقرار کنند. طب سنتی در فرهنگ‌های مختلف جهان از جمله آیورودا در هند، طب سنتی چین و درمان‌های بومی ریشه‌های عمیقی دارد و همچنان برای میلیون‌ها نفر جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان مکملی در کنار درمان‌های مدرن استفاده می‌شود. به طور کلی، طب سنتی به اعمال، رویکردها، دانش و باورهای بهداشتی اطلاق می‌شود که شامل داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی، درمان‌های معنوی، تکنیک‌ها و تمرین‌های دستی است که به‌صورت مجزا یا ترکیبی برای درمان، تشخیص و پیشگیری از بیماری‌ها یا حفظ سلامتی به کار می‌رود.

فواید طب سنتی

در دوران مدرن، درمان‌های سنتی اغلب همراه با داروهای رایج به عنوان درمان‌های مکمل استفاده می‌شوند. می توان از آنها برای مقابله با برخی از عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تسریع زمان بهبودی استفاده کرد. در ادامه به برخی دیگر از فواید طب سنتی و داروهای گیاهی اشاره می کنیم:

• طب سنتی ثابت کرده است که در درمان بیماری‌های مزمن و مشکلات روان‌شناختی، به‌ویژه آن‌هایی که با استرس مرتبط هستند، که اغلب از بیگانگی اجتماعی، اضطراب یا از دست دادن عزت نفس ناشی می‌شود، کاملا مؤثر است. نمونه هایی از بیماری های تحت تاثیر استرس انواع خاصی از زخم ها، مشکلات پوستی و اختلالات برونش هستند.
• بسیاری از پزشکان طب سنتی دانش کاملی از گیاهان دارویی و اثرات آنها در درمان بیماری‌های ارگانیک دارند.
• اکثر پزشکان سنتی از رویکردی جامع استفاده می‌کنند که، با طیف گسترده‌ای از مشکلات در سه سطح سر و کار دارد: جسمی، عاطفی و معنوی. درمان جامع بر پیشگیری از بیماری و تغییرات مثبت در سبک زندگی برای اطمینان از تعادل بین این سه جنبه زندگی تاکید دارد.
• یکی دیگر از مزایای طب سنتی، غیرمتمرکز بودن آن است. به راحتی و به سرعت در دسترس افرادی قرار می گیرد که سفر به مراکز شهری برای درمان برایشان ناخوشایند، زمان بر و پرهزینه است.

طب سنتی ایرانی

طب سنتی ایران، مکتبی کهن و جامع با قدمتی چند هزار ساله است که در طی قرون متمادی ریشه در سرزمین بی کران دانش و تجربیات بسیاری از دانشمندان بزرگ داشته است. هر یک از این دانشمندان نقش بسزایی در ارتقای دانش بشری داشته اند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تمایز طب سنتی نسبت به سایر مکاتب پزشکی، نقش اساسی پیشگیری و حفظ سلامتی است. از این رو ابن سینا، دانشمند بزرگ ایران باستان، طب سنتی را چنین تعریف جامعی عنوان کرده است: «حفظ سلامتی در زمان سالم بودن و بازیابی در زمان بیماری.»

طب سنتی مزاج شناسی

بنا به گزارش تهران تایمز مزاج، مجموعه ای از خصوصیات جسمی و روحی است که با بررسی علائم و نشانه های فرد در گذشته و حال مشخص می شود. به طور کلی، مزاج بیانگر گرمی و رطوبت زیاد یا کمبود در بدن فرد است و به چهار دسته گرمی، سردی، خشکی و تری طبقه بندی می شود. مزاج یک طیف است، یعنی ممکن است دو نفر مزاج گرم داشته باشند اما میزاج یکی از دیگری گرمتر باشد. در واقع، هیچ دو نفری دقیقا مزاج مشابهی ندارند، اما می توانند تا حدی شبیه یکدیگر باشند.

• مزاج ها در مجموع به 9 دسته گرم، سرد، تر، خشک، گرم و خشک، گرم و تر، سرد و خشک، سرد و تر، و معتدل طبقه بندی می شوند.
• شایان ذکر است که مزاج خوب یا بد مطلق وجود ندارد و در محدوده طبیعی خود در وضعیت متعادل (عادی یا خوب) قرار دارند.
• هر فردی باید با انتخاب سبک زندگی متناسب با میزاج متمایز خود، حالت متعادل خود را در طول زندگی خود حفظ کند.
• از آنجایی که مزاج هر فرد با فرد دیگر متفاوت است، سبک زندگی افراد لزوما متفاوت خواهد بود. این جوهره اصلی طب سنتی ایران در حفظ سلامتی و درمان بیماری هاست.

تاثیرات طب سنتی دارویی در درمان بیماری های مختلف

اساس درمان بسیاری از بیماری ها در طب سنتی، استفاده از داروهای گیاهی است. برخی از رایح ترین بیماری ها و روش درمانی طب سنتی برای آن ها در زیر آورده شده است:

1. درمان یبوست در طب سنتی:

یبوست ناراحت کننده است و می تواند زندگی را مختل کند. وقتی احساس وزن و نفخ می کنید، خواهان تسکین سریع هستید. ممکن است بتوانید از داروهای طبیعی برای رفع یبوست خود استفاده کنید. برخی از داروهای گیاهی موثر در درمان این بیماری شامل گیاهان زیر است:

• کاسکارا ساگرادا
• پسیلیوم
• ریواس
• سنا
• نارون لغزنده

2. درمان سرفه خشک در طب سنتی:

سرفه خشک را سرفه غیرمولد نیز می نامند. بر خلاف سرفه‌های مولد، مرطوب، سرفه‌های خشک قادر به حذف مخاط، خلط یا مواد محرک از ریه‌ها یا مجرای بینی شما نیستند. چند روش درمانی سنتی برای سرفه خشک به شرح زیر است:

• عسل
• زردچوبه
• زنجبیل
• ریشه گل ختمی
• نعناع تند
• چای ماسالا
• کپسایسین

3. درمان کبد چرب در طب سنتی:

گیاهان، مکمل‌ها و ادویه‌های خاصی به عنوان درمان‌های جایگزین برای کبد چرب استفاده شده‌اند. ترکیباتی که اثرات مثبتی بر سلامت کبد دارند، عبارتند از: زردچوبه؛ خار مریم؛ رسوراترول؛ چای سبز.

4. طب سنتی برای افزایش قد:

نخستین روش، استفاده از آشواگاندا یک داروی آیورودا با نام علمی جینسنگ است. در آشوگاندا، عناصر بسیاری یافت می‌شود که در شکل‌گیری استخوان‌ها و افزایش هورمون‌های قد، مفید هستند. این گیاه، که به عنوان گیلاس زمستانی نیز شناخته می شود، به رشد زنان کمک می کند. آشواگاندا با سابقه طولانی استفاده، جهت افزایش قد، نتایج مثبتی برای بسیاری از افراد ایجاد می کند. عصاره ریشه آشواگاندا، یکی از مهم ترین هورمون های رشد برای افزایش قد است. این اسید، گاها آمینوبوتیریک تولید می کند که به عنوان انتقال دهنده عصبی آرام بخش مغز عمل می کند.

روش دیگر، توئینا (Tuina) نوعی تکنیک طب چینی است که معمولاً با طب سوزنی و سایر روش های ماساژ سنتی استفاده می شود. هدف آن ایجاد تعادل بین تمام درمان ها به طور کلی است و کودکان می توانند توئینا را به عنوان بخشی از رویکرد جامع خود برای رسیدن به حداکثر قد در نظر بگیرند.

5. طب سنتی برای دیسک کمر:

فتق دیسک، که اغلب به عنوان دیسک لغزیده یا دیسک برآمده شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که آسیب به یکی از دیسک های ضربه گیر غضروفی که بین مهره ها قرار دارد، باعث ایجاد فشار بر روی اعصاب و عضلات ستون فقرات شود. با روش های طبیعی زیر می توان آن را بهبود بخشید:

•  ترکیبی از طب سوزنی، مکمل‌های گیاهی، ماساژ توئینا، و گرما درمانی تا حد زیادی به تسکین درد و تشویق به بهبود کمک می‌کند.
• گرما و سرما درمانی: سعی کنید از یک پد گرم کننده یا بطری آب گرم استفاده کنید تا حرارت ملایم را به قسمت پایین کمر یا گردن اعمال کنید. این به جریان خون بیشتر در ناحیه کمک می کند، التهاب را کاهش می دهد و سفتی را تسکین می دهد.
• درگیر شدن منظم در فعالیت‌های کم‌تأثیر (مانند: پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا)، بیشتر از استراحت در رختخواب  به جریان یافتن اندورفین و خلق و خوی شما کمک می‌کند.
• برخی مواد مغذی می توانند به ویژه برای ساخت و نگهداری بافت های عصبی مفید باشند. آجیل، ماهی و روغن های گیاهی خوب باید به طور منظم مصرف شوند.

6. پایین آوردن تب کودکان در طب سنتی:

گاهی اوقات افراد برای درمان تب کودکان از پاشویه یا خنک کردن بدن استفاده می کنند. برخی از داروهای گیاهی عبارتند از: مورینگا؛ ریشه کودزو؛ گل بنفشه.

---

همچنین بخوانید:

♣ سازمان غذا و دارو آمریکا(FDA)

♣ حفاظت از محیط زیست(EPA)

---

تاثیر حجامت در درمان بیماری ها

حجامت یا بادکش، یک روش درمانی طب سنتی است. این روش شامل گرم کردن و قرار دادن فنجان هایی است که معمولاً از شیشه ساخته شده اند. با گرم کردن هوای داخل فنجان خلاء ایجاد می‌شود و وقتی روی پوست قرار می‌گیرد، بافت داخل فنجان کشیده می‌شود. فنجان ها اغلب روی پشت، گردن و شانه ها یا محل درد قرار می گیرند.

بهترین زمان حجامت

حجامت معمولاً دو بار در هفته انجام می شود. اگر حجامت علائم قرمز شدیدی به جا گذاشته باشد، اکثر پزشکان تا برطرف شدن آثار صبر می کنند. برخی از بیماران برای رفع استرس و تنش به صورت هفتگی به حجامت مراجعه می کنند، در حالی که برخی دیگر در صورت نیاز برای مشکلات ریوی یا پوستی مراجعه می کنند. مدت زمان معمول حجامت از 15 تا 25 دقیقه متغیر است. درمان ها را می توان به صورت روزانه برای مشکلات حاد و یک روز در میان برای بیماری های مزمن تر انجام داد.

فواید حجامت چیست؟

در درجه اول، حجامت جریان خون را افزایش می‌دهد. گردش موضعی خون را در ناحیه تحت درمان تقویت کرده و تورم، درد و تنش را برطرف می کند. همچنین، با کشیدن ناخالصی ها به سطح، سموم را از بین می برد. حجامت باعث آرامش بافت و ارتباط بهتر سلول به سلول می شود. فاسیا یا بافت همبند را شل می‌کند و تصور می‌شود که باعث تحریک التیام می گردد.

فواید حجامت برای پوست چیست؟

• افزایش گردش خون غنی از اکسیژن
• تقویت پوست و بافت های همبند
• تحریک سلول های مسئول تولید کلاژن

عوارض حجامت

حجامت می تواند عوارضی مانند تغییر رنگ مداوم پوست، زخم، سوختگی و عفونت ایجاد کند و ممکن است اگزما یا پسوریازیس را بدتر کند. موارد نادری از عوارض جانبی شدید گزارش شده است:

• خونریزی داخل جمجمه (بعد از حجامت روی پوست سر)
• کم خونی ناشی از از دست دادن خون (پس از حجامت های مرطوب مکرر)
• برجسته شدن یک برآمدگی یا کبودی ناشی از نشت خون از این رگ های خونی آسیب دیده به بافت ها

طب سوزنی چیست؟

طب سوزنی، زیرمجموعه ای از طب سنتی است. این روش، شامل تحریک مکان های آناتومیک روی پوست با تکنیک های مختلف است. اینها عبارتند از: طب سوزنی؛ طب سوزنی الکتریکی؛ روش جاسازی (دانه های گیاهی، سوزن و غیره). بیشترین مکانیسم تحریک نقاط طب سوزنی، نفوذ به پوست توسط سوزن های فلزی کوچک است که به صورت دستی یا با تحریک الکتریکی دستکاری می شوند.

طب سوزنی چه بیماری هایی را درمان می کند؟

از طب سوزنی می توان برای درمان بیماری هایی مانند: درد کمر، گردن، صورت، شانه و عضلات، سیاتیک، آرتریت و سردرد استفاده کرد. سایر شرایط مانند درد شکم، لگن و قاعدگی، درد عصبی و درد اسکار نیز ممکن است به طب سوزنی پاسخ دهند.

فواید طب سوزنی چیست؟

در طب سنتی چینی (TCM)، عقیده بر این است که سوزن زدن “Qi” (انرژی حیاتی) بدن را در امتداد نصف النهارها متعادل می کند، که می تواند استرس جسمی و روحی را کاهش دهد، گردش خون را بهبود بخشد و التهاب را کاهش دهد. مطالعات بالینی از اثربخشی آن در مدیریت درد مزمن، میگرن و آرتریت حمایت می‌کند، در حالی که به آرامش و بهبود سلامت کلی کمک می‌کند. به عنوان یک درمان کم تهاجمی، سوزن زدن جایگزینی طبیعی برای درمان های دارویی است و از فرآیندهای شفای ذاتی بدن پشتیبانی می کند. طب سوزنی می تواند در موارد زیر مفید باشد:

• می توان آن را به طور موثر با سایر درمان ها ترکیب کرد.
• می تواند برخی از انواع درد را کنترل کند.
• ممکن است به بیمارانی که داروهای مسکن برایشان مناسب نیست، کمک کند.

عوارض طب سوزنی

طب سوزنی زمانی که توسط متخصصان آموزش دیده انجام شود، به طور کلی ایمن در نظر گرفته می شود. هرچند، می تواند عوارض جانبی داشته باشد. عوارض جانبی معمول و خفیف شامل درد یا کبودی در نقاط وارد کردن سوزن، خونریزی خفیف و سرگیجه یا سبکی سر موقت و یا آسیب عصبی باشد. علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلالات خونریزی یا کسانی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند، ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند.  خطرات احتمالی طب سوزنی عبارتند از:

• اگر بیمار دچار اختلال خونریزی باشد یا داروهای رقیق کننده خون مصرف کند، خطرناک است.
• ممکن است خونریزی، کبودی و درد در محل‌های تزریق ایجاد شود.
• سوزن های استریل نشده ممکن است بیمار را عفونی کند.
• در موارد نادر، سوزن ممکن است بشکند و به اندام داخلی آسیب برساند.
• هنگامی که عمیقا در قفسه سینه یا قسمت بالایی پشت قرار می گیرد، خطر سوراخ شدن ریه وجود دارد، اما این مورد بسیار نادر است.

درمان افسردگی با طب سوزنی

اعتقاد بر این است که اگر انرژی شما مسدود یا قطع شود، ممکن است منجر به بیماری شود. این می تواند با علائم فیزیکی مانند کمردرد یا علائم عاطفی مانند استرس و اضطراب ظاهر شود. اعتقاد بر این است که طب سوزنی به رفع انسدادها و بازگرداندن جریان انرژی کمک می کند و اندام ها، ذهن و بدن شما را متعادل می کند.

درمان سیاتیک با طب سوزنی

طب سوزنی با شل کردن عضلات سفت، بهبود گردش خون، تنظیم سیستم عصبی و آزاد کردن انتقال دهنده های عصبی برای کاهش درد عمل می کند. طب سوزنی یک درمان موثر برای سیاتیک بدون عوارض جانبی داروهای مسکن تجویزی مانند NSAID ها و شل کننده های عضلانی است. همچنین یک گزینه درمانی ایمن و غیر جراحی است که می تواند درد سیاتیک را تسکین دهد.

کلام آخر:

طبق گفته سازمان جهانی بهداشت(who)، 65 تا 80 درصد از فعالیت های مراقبت های بهداشتی در جهان شامل استفاده از طب سنتی است که معمولا به عنوان طب مکمل و جایگزین شناخته می شود. امروزه طب سنتی به بخشی ضروری از مدیریت سلامت ما تبدیل شده است. طب سنتی طیف گسترده ای از درمان ها و شیوه های درمانی را پوشش می دهد که از فرهنگی به فرهنگ دیگر و کشوری به کشور دیگر متفاوت است. سه روش متداول طب سنتی شامل استفاده از گیاهان دارویی، حجامت و طب سوزنی است. اکنون زمان آن است که به این فکر کنیم که «طب سنتی به کجا می رود؟» و «چگونه باید طب سنتی به مقصد برسد؟».

⇐ بروزرسانی شده در آبان 1403