تاثیر شوری خاک روی گیاهان و راهکارهای رفع شوری خاک

 شوری یک مشکل عمده در تولید محصولات زراعی در سراسر جهان است. تاثیر شوری خاک روی گیاهان و رشد آنها بسیار مخرب می باشد. بنابراین، رفع شوری خاک و مقابله با آن، یکی از الزامات کشاورزی پربازده می باشد. در اکثر محصولات گیاهی، مقاومت گیاهان به شوری خاک کم است. هنگامی که از آب شور برای آبیاری استفاده می شود، میزان تحمل نمک سبزیجات کاهش می یابد. بنابراین، در کنار اصلاح خاک‌ شور، شوری آب و رفع آن نیز یکی دیگر از دغدغه هایی است که حتما باید به آن توجه نمود. و اما چگونه شوری خاک را درمان کنیم؟ در این نوشتار به این سوال پاسخ می دهیم و محصول پراکسیدین کشاورزی را معرفی می کنیم.

پیشنهاد می کنیم مقالات مرتبط با این موضوع را مطالعه نمایید:

♣ خاک کشت مناسب برای کشاورزی

♣ انواع خاک؛ آشنایی با طبقه بندی، بافت و خواص خاک ها

تعریف شوری خاک

شور شدن خاک، تجمع بیش از حد نمک های محلول در آب است. به طور معمول، نمک طعام NaCl است. این فهرست بسیار گسترده‌تر است و فراوان‌ترین املاح در خاک‌های شور، ترکیبات مختلف سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سولفات‌ها، کلریدها، کربوهیدرات‌ها و بی‌کربنات‌ها است. به طور کلی، زمین های متاثر از نمک بسته به محتوا به دو دسته شور، سدیم و نمکی-سدیک تقسیم بندی می شوند.

علائم شوری خاک و تاثیر شوری خاک روی گیاهان

علائم بصری تاثیر شوری خاک روی رشد گیاهان به تدریج ظاهر می شود. اولین علائم استرس نمکی پژمردگی، زرد شدن برگ ها و توقف رشد است. در مرحله دوم آسیب به صورت کلروز قسمت های سبز، سوزاندن نوک برگ و نکروز برگ ظاهر می شود و قدیمی ترین برگها سوزش نشان می دهند. جدا از تغییرات بصری، شاخص های غیرمستقیم غلظت نمک اضافی نیز وجود دارد. هنگامی که دام به دلیل طعم شور از نوشیدن آب امتناع می کند، اینها کیفیت آب یا رفتار حیوانات ضعیف تر است.

عوامل موثر بر افزایش نمک خاک

شور شدن خاک زمانی اتفاق می افتد که نمک های محلول در زمین باقی می مانند. این امر یا به طور طبیعی یا به دلیل فعالیت های نادرست انسان زایی، به ویژه شیوه های کشاورزی اتفاق می افتد. علاوه بر این، برخی از زمین ها در ابتدا به دلیل انحلال و حذف کم نمک شور هستند. اثرات منفی و تاثیر شوری خاک روی رشد گیاهان، می تواند راندمان تولید را پایین آورد. برخی از دلایل شوری خاک عبارتند از:

• آب و هوای خشک و بارندگی کم زمانی که نمک های بیش از حد از زمین خارج نمی شوند.
• سرعت تبخیر بالا، که نمک ها را به سطح زمین اضافه می کند.
• زهکشی ضعیف یا غرقابی زمانی که نمک ها به دلیل عدم انتقال آب شسته نمی شوند.
• آبیاری با آب غنی از نمک، که محتوای نمک را در زمین تقویت می کند.
• حذف پوشش گیاهی با ریشه عمیق و در نتیجه افزایش سطح آب
• نشت از رسوبات زمین شناسی و نفوذ به آب های زیرزمینی
• هنگامی که نمک های دریا به سرزمین های پایین تر نفوذ می کنند، سطح دریا بالا می رود.
• نسیم در نواحی ساحلی، که توده های هوای شور را به مناطق مجاور می وزاند.
• غوطه ور شدن آب دریا و به دنبال آن تبخیر نمک
• استفاده نامناسب از کودها زمانی که نیتریفیکاسیون بیش از حد باعث تسریع شوری خاک می شود.

تاثیر شوری خاک روی گیاهان و رشد آن ها

پیامدهای شوری خاک، جنبه های متعددی از اکولوژی و زندگی انسان را پوشش می دهد. بر تولید محصولات زراعی و صنایع تامین آب تأثیر می گذارد، خطر سیل و فرسایش خاک را ایجاد می کند و تنوع زیستی را کاهش می دهد. تاثیر شوری خاک روی رشد گیاهان، کاهش بهره وری آن ها است. نمک ها به دلیل افزایش فشار  خاک و تداخل در تغذیه گیاه، روی رشد گیاه تأثیر می گذارند. اثر منفی شوری خاک بر رشد گیاهان شامل موارد زیر است:

• اشباع آب در گیاهان به سطح املاح آب های زیرزمینی و خود گیاه بستگی دارد.
• آب در فرآیند اسمز جذب می شود و از مناطقی با غلظت کمتر نمک به مناطقی با غلظت بیشتر جریان می یابد.
• وقتی غلظت نمک خیلی زیاد باشد، به این معنی است که پتانسیل اسمزی خاک اساسا منفی است.
• گیاهان زمانی که آب را جذب نمی کنند، حتی زمانی که در خاک وجود دارد، دچار تنش اسمزی می شوند.
• اساسا فرآیند مشابه تنش خشکی به دلیل کمبود رطوبت در زمین است. در نتیجه، پوشش گیاهی از بین می رود.
• شوری جذب نیتروژن را نیز مختل می کند که رشد گیاه را کند می کند و باعث کاهش عملکرد می شود.
• غلظت زیاد نمک در محلول خاک، توانایی گیاهان برای به دست آوردن آب را کاهش می دهد که از آن به عنوان کمبود آب شوری یاد می شود. فشار شوری باعث ایجاد تغییرات متابولیکی در گیاه یکسان با تغییرات ناشی از “پژمردگی” ناشی از تنش آب می شود.
• شوری با کاهش در دسترس بودن CO₂ در نتیجه محدودیت های انتشار و کاهش محتوای رنگدانه های فتوسنتزی، بر فتوسنتز تأثیر می گذارد. بنابراین رفع شوری خاک، فرآیند اکسیژن سازی را بهبود می بخشد.

روش های مختلف اصلاح خاک شور

چگونه شوری خاک را کاهش دهیم؟ چندین تکنیک برای مقابله با شوری و بهبود بهره وری کشاورزی وجود دارد:

• زهکشی را برای شستشوی بهتر (برای حذف نمک از سطح زمین) افزایش دهید.
• برای مدیریت مخاطرات اقتصادی و اطمینان از پوشش زمین، محصولات مقاوم به نمک بکارید.
• کریستال های نمک را به صورت مکانیکی از سطح جدا کنید.
• تعادل را از طریق اصلاحات شیمیایی بازیابی کنید (به عنوان مثال، گچ یا اسید سولفوریک)
• برای تقویت جوانه زنی بذرها را با نمک طعام پیش تیمار کنید.
• تبخیر را با مالچ یا بقایای محصول کاهش دهید.
• محصولاتی را پرورش دهید که بتوانند رطوبت را به خوبی جذب کنند تا از مرطوب شدن طولانی مدت زمین ها جلوگیری شود.
• کودها را منطقی اعمال کنید، زیرا استفاده بیش از حد از برخی مواد شیمیایی باعث شور شدن می شود.

روش های پیشگیری از شوری خاک

پیشگیری از شور شدن خاک مبتنی بر اجتناب از نفوذ بیش از حد نمک است. اگرچه گیاهان برای رشد به مقدار مشخصی نمک نیاز دارند، اما نیاز آنها در مقایسه با محتوای موجود در خاک‌های متاثر از نمک ناچیز است. افزودن مواد کاهش دهنده شوری خاک، می تواند از ایجاد شوری جلوگیری کند. چند روش معمول برای جلوگیری از شور شدن و اصلاح خاک‌ شور وجود دارد:

• بهینه سازی آبیاری (مصرف آب شور را کاهش دهید، آبیاری قطره ای را اجرا کنید، از آب نمک زدایی، بازیافتی و بارانی استفاده کنید و بیش از حد آبیاری نکنید)
• برای حفظ رطوبت و کاهش آبیاری، مواد آلی و کود دامی را اضافه کنید. هرچند تاثیر کود حیوانی بر شوری خاک باید در نظر گرفته شود. زیرا کود دامی حاوی نمک قابل توجهی است و استفاده مداوم در زمین های کشاورزی ممکن است منجر به تجمع نمک در خاک شود.
• از خاک‌ورزی عمیق با ماشین‌های سنگین خودداری شود تا نمک‌های خاک به ناحیه ریشه منتقل نگردد. زیرا باعث شور شدن خاک می‌شود.
• برای محافظت از سطح زمین، از گیاهان پوششی یا مالچ استفاده کنید.

همچنین بخوانید:

♣ انواع روش های آبیاری در کشاورزی

♣ کشاورزی پایدار

کوددهی محصول، یکی از منابع شور شدن خاک است. برای کاهش این تأثیر منفی، ویژگی های کود، روش مصرف کود، کیفیت آب آبیاری و برنامه ریزی کوددهی و غیره باید در نظر گرفته شود. رعایت نکات زیر در مدیریت کوددهی می تواند در رفع شوری خاک قلیایی راهگشا باشد:

• از مصرف مواد مغذی بیش از حد و با خلوص بالا، بدون کلرید، وکودهای شور باید خودداری شود.
• از کود رفع شوری خاک یا کود اصلاح کننده شوری خاک می توان بهره برد.
• استفاده از کود نیتریک اسید و اسید سولفوریک از روشهای سریع حذف شوری خاک و یا برای کاهش دادن شوری و سودا در مناطق خشک است.
• استفاده از کودها از طریق آب آبیاری می تواند باعث اصلاح خاک‌ شور شده و اثرات تنش نمکی را کاهش دهد، زیرا باعث بهبود کارایی استفاده از کود، افزایش در دسترس بودن مواد مغذی و زمان استفاده می شود.
• شوری همچنین ممکن است کلرید را در منطقه ریشه کاهش دهد، زیرا نیترات می تواند بیش از حد کلراید را متعادل کند. در مناطق خشک، خاک ها معمولا قلیایی هستند و غلظت بالای کربنات کلسیم آزاد دارند.

کلام آخر

تاثیر شوری خاک روی گیاهان، منفی بوده و باعث تخریب زمین می شود. اصلاح خاک‌ شور در مراحل اولیه به معکوس کردن آن کمک می کند. در بسیار از موارد، به دلیل مشکلات ساختاری و نبود منابع آبی شیرین و سایر امکانات جانبی، نه تنها امکان رفع شوری خاک وجود ندارد بلکه نمی توان برای کاهش شوری نیز اقدام مناسبی انجام داد. در این موارد، می توان از محصولات ارگانیک و اکسیژن رسان های خاک استفاده نمود. صنایع آرال شیمی در این خصوص، محصول پراکسیدین کشاورزی را تولید نموده است. افزایش اکسیژن محلول در آب آبیاری و در خاک، از جمله مزیت های استفاده از این محصول می باشد.