روش های تنظیم پی اچ خاک

pH خاک از منطقه‌ای به منطقه دیگر و از باغی به باغ دیگر متفاوت است و تأثیر مستقیمی بر رشد و تغذیه گیاهان دارد. اکثر گیاهان زراعی و باغی در بازه pH بین 6.5 تا 7 بهترین رشد را دارند. گیاهانی مانند چمن، سبزیجات، گیاهان زینتی یک‌ساله و اغلب چندساله ها، قادر به تحمل طیف وسیعی از pH خاک هستند و در این شرایط، اسیدی یا قلیایی کردن خاک معمولاً ضروری نیست. بااین‌حال، برخی گیاهان خاص مانند آزالیا، گل همیشه‌بهار، زغال‌اخته، سیب‌زمینی و فلفل برای رشد مطلوب نیازمند خاک اسیدی با pH کمتر از 5.5 هستند و خاک قلیایی را تحمل نمی‌کنند. در این مقاله، نخست به بررسی روش های تنظیم پی اچ خاک و سپس، به معرفی محصول موثر کاهنده پی اچ جهت کاهش شوری خاک می پردازیم.

جهت مطالعه بیشتر:

♣ خاک کشت مناسب جهت کشاورزی

♣ روش های کاهش پی اچ گیاه با پاشش برگی

عوامل موثر بر pH خاک

مقدار pH یک خاک تحت تأثیر انواع مواد اولیه ای است که خاک از آنها تشکیل شده است. سایر فاکتورهای موثر بر تنظیم پی اچ خاک شامل موارد زیر است:

• جنس خاک:

انواع خاک، با محتویات متفاوت، دارای سطوح متفاوتی از پی اچ هستند. خاک های تشکیل شده از سنگ های اساسی عموما دارای مقادیر pH بالاتری نسبت به خاک های تشکیل شده از سنگ های اسیدی هستند.

• بارش:

بارندگی همچنین بر pH خاک تأثیر می گذارد. آبی که از خاک عبور می کند، مواد مغذی اساسی مانند کلسیم و منیزیم را از خاک بیرون می آورد. آنها با عناصر اسیدی مانند آلومینیوم و آهن جایگزین می شوند. به همین دلیل، خاک هایی که در شرایط بارندگی زیاد تشکیل می شوند، اسیدی تر از خاک های تشکیل شده در شرایط خشک هستند.

• کوددهی:

استفاده از کودهای حاوی آمونیوم یا اوره سرعت ایجاد اسیدیته را افزایش می دهد. تجزیه مواد آلی نیز به اسیدیته خاک می افزاید.

• نوع گیاه:

حبوبات مانند سویا، یونجه و شبدر تمایل به جذب کاتیون های بیشتری نسبت به آنیون دارند. این باعث می شود که یون های هیدروژن از ریشه گیاهان برای حفظ تعادل الکتروشیمیایی در بافت آنها آزاد شوند. نتیجه آن، ایجاد خاک اسیدی است.

در جدول زیر، طبقه بندی گیاهان بر اساس اسیدیته خاک  موردنیاز را می توانید مشاهده کنید:

• عمق خاک:

حتی اگر 15 سانتیمتر بالای خاک دارای PH بالاتر از 6 باشد، ممکن است خاک زیرین بسیار اسیدی باشد. هنگامی که PH زیر 5 کاهش می یابد، آلومینیوم و منگنز در خاک بسیار محلول تر می شوند و در برخی از خاک ها ممکن است برای رشد گیاه سمی باشند. پنبه و تا حدودی سویا نمونه‌هایی از محصولاتی هستند که به سطوح آلومینیوم بسیار محلول در زیر خاک حساس هستند و ممکن است عملکرد محصول در شرایط PH پایین زیرزمینی کاهش یابد.

• سطح نیتروژن خاک:

سطح نیتروژن بر pH خاک تأثیر می گذارد. منابع نیتروژن مانند کودها، کودهای حیوانی، حبوبات حاوی ترکیبات آمونیوم هستند. این باعث افزایش اسیدیته خاک می شود مگر اینکه گیاه مستقیما یون های آمونیوم را جذب کند. هر چه میزان کوددهی نیتروژن بیشتر باشد اسیدی شدن خاک بیشتر می شود. با تبدیل آمونیوم به نیترات در خاک (نیتریفیکاسیون)، یون های هیدروژن آزاد می شوند. همچنین نیتراتی که تهیه یا تشکیل می شود می تواند با کاتیون های اساسی مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم ترکیب شود و از لایه سطحی خاک به زیر خاک شسته شود. با حذف این بازها و جایگزینی یون های H، خاک اسیدی تر می شود.

چگونه پی اچ خاک را اندازه گیری کنیم؟

برای تعیین میزان pH خاک و تشخیص اسیدی یا قلیایی بودن آن جهت تنظیم پی اچ خاک، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. برخی از این روش‌ها دقیق و علمی هستند، در حالی که برخی دیگر به‌عنوان روش‌های ساده و خانگی شناخته می‌شوند.

۱. استفاده از کیت‌های تست pH خاک

کیت‌های تست pH خاک در فروشگاه‌های کشاورزی موجود هستند و شامل نوارهای تست یا محلول‌های معرف می‌باشند. مقداری از خاک را در یک ظرف تمیز قرار داده و آب مقطر به آن اضافه کنید، سپس نوار تست را در آن قرار دهید. تغییر رنگ نوار نشان‌دهنده مقدار pH خاک است.

۲. استفاده از دستگاه pH متر دیجیتالی

pH متر دیجیتال یکی از دقیق‌ترین ابزارها برای اندازه‌گیری pH خاک است. سنسور دستگاه درون خاک مرطوب قرار می گیرد و مقدار pH را نمایش می‌دهد. این روش برای باغداران و کشاورزان حرفه‌ای توصیه می‌شود.

۳. آزمایش خاک در آزمایشگاه‌های کشاورزی

نمونه خاک به آزمایشگاه ارسال می‌شود و علاوه بر pH، میزان مواد مغذی و سایر خصوصیات خاک نیز بررسی می‌شود. این روش برای کشاورزی گسترده و اصلاح خاک در مقیاس بزرگ توصیه می‌شود.

۴. روش خانگی با سرکه و جوش شیرین

مقدار کمی خاک را در دو ظرف جداگانه بریزید و به یکی سرکه و به دیگری جوش‌شیرین حل‌شده در آب اضافه کنید:

• اگر سرکه باعث ایجاد حباب شد، خاک قلیایی است (pH بالای ۷).
• اگر جوش‌شیرین باعث ایجاد حباب شد، خاک اسیدی است (pH کمتر از ۷).
• اگر هیچ واکنشی رخ نداد، خاک تقریباً خنثی است.

۵. مشاهده علائم روی گیاهان

گیاهانی که دچار زردی برگ (کلروز) یا رشد ضعیف هستند، ممکن است در خاک با pH نامناسب قرار داشته باشند. برخی از علف‌های هرز مانند دم‌روباهی و پنیرک در خاک اسیدی رشد می‌کنند، در حالی که شبدر سفید و گل قاصدک در خاک قلیایی بیشتر دیده می‌شوند.

روش های تنظیم پی اچ خاک با کاهش pH خاک اسیدی

به منظور اصلاح خاک قلیایی، معمولا باید منبع اسید را معرفی کنید. برای افزایش سطح نیتروژن خاک می توانید کمپوست، کود یا مواد غذایی ارگانیک خاک مانند کنجاله یونجه اضافه کنید که به تدریج pH خاک را نیز کاهش می دهد.

اقدامات زیر برای کاهش پی اچ خاک توصیه می شود:

• استفاده از کودهای خاص، مانند کودهای نیتروژن دار حاوی آمونیوم یا اوره می تواند به حفظ شرایط اسیدی خاک کمک کند، اما این کودها احتمالا در کاهش قابل توجه pH و تنظیم پی اچ خاک موثر نیستند.
• آمونیوم موجود در این محصولات در خاک واکنش نشان می دهد تا به حفظ pH کاهش یافته کمک کند. با این حال به خاطر داشته باشید که بسیاری از محصولات کود مانند سولفات پتاسیم وگچ به طور موثر pH خاک را کاهش نمی دهند.
• پیت ماس ​​و برخی مواد آلی دیگر مانند سوزن کاج منبع خوبی از کربن آلی هستند و می توانند برای کاهش پی اچ خاک استفاده شوند. با این حال این مواد آلی بسیار کند عمل می کنند و ممکن است برای ایجاد تغییرات بزرگ پی اچ خاک موثر نباشند.
• افزودن سولفات آلومینیوم احتمالا همچنان مورد نیاز خواهد بود تا اطمینان حاصل شود که pH خاک به اندازه کافی برای باغبانی موفق کاهش می یابد.
• pH خاک را می توان با افزودن گوگرد عنصری، سولفات آلومینیوم یا اسید سولفوریک به طور موثر کاهش داد. اسید سولفوریک سریع عمل می کند، اما بسیار خطرناک است و استفاده از آن توسط باغبان های خانگی توصیه نمی شود (سولفات آلومینیوم سریعتر از گوگرد عنصری عمل می کند زیرا بسیار محلول است. مزیت گوگرد عنصری این است که مقرون به صرفه تر است).

روش های تنظیم پی اچ خاک با افزایش pH خاک قلیایی

راه‌های مختلفی برای افزایش PH خاک وجود دارد. برخی از آنها بسیار سریع عمل می کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا بر سطح pH تأثیر بگذارند.

• برای اینکه خاک کمتر اسیدی شود، روش معمول استفاده از موادی است که حاوی نوعی آهک است. سنگ آهک کشاورزی آسیاب شده بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. هرچه ذرات سنگ آهک ریزتر باشد، با سرعت بیشتری اثرگذار می شود.

• بافت خاک، محتوای مواد آلی و گیاهانی که قرار است رشد کنند، همه عواملی هستند که باید در تنظیم پی اچ خاک در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال، خاک های کم رس به آهک کمتری نسبت به خاک های با رس بالا نیاز دارند تا تغییر pH یکسانی داشته باشند.

کلام آخر:

pH به معنای هیدروژن بالقوه است. دسترسی به مواد مغذی، مستقیما تحت تأثیر pH خاک است. اگر pH خاک خیلی بالا یا خیلی کم باشد، برخی از مواد مغذی نامحلول می شوند و دسترسی این مواد غذایی به سیستم ریشه گیاه را محدود می کند. در برخی مناطق وجود خاک قلیایی شور، مانع جذب کود و سم توسط گیاه شده و لذا باردهی محصول را پایین می آورد. از سوی دیگر خاک اسیدی نیز، برای همه گونه های گیاه مطلوب نیست. صنایع آرال شیمی، با ارائه محلول کاهنده pH، به کشاورزان، باغداران و گلخانه داران کمک می کند که به تنظیم پی اچ خاک خود بپردازند. در کنار این محلول، کشاورزان می توانند از محلول قارچکش اگروسیب و کود اکسیژن رسان پراکسیدین کشاورزی، استفاده کنند.

⇐ بروزرسانی در خرداد 1403