شستشو، گندزدایی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی

تمام تجهیزات، خطوط و سطوح ظروف شیردوشی که با شیر، کثیفی یا کود در تماس هستند باید قبل از شیردوشی بعدی کاملا تمیز و ضدعفونی شوند. در یک دامداری، ضدعفونی دستگاه شیردوشی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. هدف از شستشو و ضدعفونی دستگاه‌ شیردوشی، از بین بردن میکروارگانیسم های باقیمانده موجود در داخل دستگاه بلافاصله قبل از شیردوشی است. نظافت یا ضدعفونی ناکافی یا نامناسب موجب می شود تا باکتری ها روی سطوح تجهیزات باقی بمانند، رشد کنند و تکثیر شوند. این منجر به افزایش تعداد باکتری ها در شیر می شود. در این مقاله به بررسی روش های گندزدایی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی پرداخته می شود.

ضوابط بهداشتی و فنی تأسیسات شیردوشی

در مورد نتایج تمیز کردن، از اصطلاحات زیر برای تعریف درجه تمیزی برای شیردوش برقی و اتوماتیک استفاده می شود:

• تمیزی فیزیکی: حذف تمام کثیفی های قابل مشاهده از سطح
• تمیزی شیمیایی: حذف نه تنها تمام کثیفی های قابل مشاهده، بلکه باقی مانده های میکروسکوپی که با طعم یا بو قابل تشخیص هستند اما با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند.
• تمیزی باکتریولوژیکی: با ضدعفونی به دست می آید.
• تمیزی استریل: از بین بردن همه میکروارگانیسم ها

در عملیات شستشو و ضدعفونی دستگاه‌ شیردوشی، هدف تقریبا همیشه دستیابی به پاکیزگی شیمیایی و باکتریولوژیکی است. بنابراین سطوح تجهیزات ابتدا با مواد شوینده شیمیایی کاملا تمیز و سپس ضدعفونی می شوند.

قبل از ادامه مقاله پیشنهاد می کنیم مقالات مرتبط زیر را مطالعه بفرمایید:

♣ بررسی چرخه بهداشت دام و دامداری

♣ موارد استفاده از پراکسیدین دامداری ها

♣ وضعیت صنعت لبنیات و فرآورده های لبنی

♣ اهمیت استفاده از ضدعفونی کننده جهت کنترل ورم پستان

مزایا و معایب دستگاه شیردوش  گاو:

مزایای بهره مندی از دستگاه شیردوش گاو به شرح زیر است:

1. به مزرعه گاو شیری اجازه می دهد تا فعالیت خود را با گله بزرگتر افزایش دهد. در واقع، ماشین‌های شیردوشی مناسب می‌توانند گله‌ها را سریع‌تر مدیریت کنند و در عین حال کیفیت شیر ​​را تضمین کنند، که به کشاورزان اجازه می‌دهد تا از گاوهای بیشتری نسبت به وسایل سنتی برداشت کنند.
2. از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و از هزینه های نیروی کار زیاد اجتناب می گردد. یک مزرعه بزرگ لبنی که به صورت دستی برداشت می‌کند، معمولا برای عملکرد صحیح به حداقل ده کارمند نیاز دارد. با ماشین‌های شیردوشی خودکار، فقط به تعداد کمی نیاز خواهید داشت.
3. یک روال شیردوشی مناسب باعث کاهش استرس بر روی دام می شود که نه تنها سلامت دام ها را بهبود می بخشد، بلکه کیفیت بالاتری را در برداشت لبنیات تضمین می کند.

و اما معایب آن:

1. بدیهی ترین ضرر با گاوهای مسن تر خواهد بود. گاوهای مسن که معمولا برای شیردوشی دستی استفاده می‌شوند، در تنظیم ماشین‌های شیردوشی خودکار دچار مشکل می‌شوند. این ممکن است سطح استرس آنها و در نتیجه کیفیت شیر را افزایش دهد.
2. ماشین آلات نیاز به تامین برق دائمی دارند. این بدان معناست که در موارد آسیب به سیستم برق رسانی و یا در هنگام خاموشی، گاوداری نمی تواند به درستی کار کند. این اثرات را می توان با سیستم های منبع تغذیه اضطراری به حداقل رساند.
3. اگرچه از نظر فنی یک نقطه ضعف نیست، زیرا اگر کارکنان برای آن استخدام شوند، ماشین‌های شیردوشی نیاز به مراحل تمیز کردن دقیق دارند. در واقع، ماشین آلات نادرست تمیز کردن می تواند منجر به عفونت شود.

انواع رسوب در دستگاه شیردوشی

تشخیص نوع رسوب قبل از اقدام به گندزدایی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی بسیار حائز اهمیت است. زیرا استفاده از مواد اسیدی و قلیایی برای شیردوشها به ماهیت معدنی یا چربی رسوب آن بستگی دارد.

• رسوبات ارگانیک از اجزای اصلی شیر تشکیل شده اند: چربی ها، پروتئین ها و قندها. حذف هر چه سریعتر این ته ماندها از سطوح پس از شیردوشی، بسیار مهم است. زیرا پس از خشک شدن و سفت شدن با گذر زمان، رسوبی تشکیل می دهند که به سختی جدا می شود.
• نمک های معدنی مواد معدنی مختلف (معمولا کلسیم، منیزیم یا آهن) در شیر یا آب، در شرایط قلیایی یا گرما رسوب می کنند. اگر مواد پاک‌کننده با شرایط سختی آب سازگار نباشند یا در غلظت‌ها یا دماهایی برخلاف توصیه‌های سازنده استفاده شوند، در واقع باعث افزایش بار این نمک‌ها شوند. مواد معدنی رسوب ‌شده روی سطوح شیردوشی یا تجهیزات ذخیره‌سازی شیر می‌توانند با رسوبات آلی ترکیب شوند و رسوبی به نام سنگ شیر را تشکیل دهند.

چرخه شستشو و آبکشی سیستم شیردوشی

منظور از سیرکوله کردن یا ضدعفونی چرخشی سیستم شیردوشی، استفاده از یک محلول تمیزکننده شیمیایی به حالت چرخشی به مدت 2-3 دقیقه در درون لوله های شیردوشی است. این گردش مواد برای از بین بردن باقیمانده مواد جامد شیر که در حین شیردوشی در دستگاه جمع شده است و به منظور گندزدایی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی انجام می گیرد.

چرخه شستشو و آبکشی سیستم شیردوشی شامل مراحل زیر است:

• پیش شستشو با آب برای از بین بردن کثیفی های سست
• شستشو با مواد شوینده قلیایی
• شستشو با آب تمیز
• شستشو با مواد شوینده اسیدی
• ضدعفونی با حرارت یا با عوامل شیمیایی: اگر این مرحله گنجانده شود و کیفیت آب خوب باشد، چرخه با شستشوی نهایی به پایان می رسد.

اصول شستشوی دستگاه شیردوش و سایر تجهیزات شیردوشی

به طور کلی، ضدعفونی تجهیزات شیردوشی باید بلافاصله پس از شیردوشی با آب ولرم انجام شود تا از خشک شدن مواد جامد شیر بر روی سطوح جلوگیری شود. نحوه شستشو و ضدعفونی دستگاه‌ شیردوشی و درجه حرارت آب اهمیت بسزایی دارد. آب خیلی داغ می تواند باعث دناتوره شدن پروتئین ها و لایه پروتئینی روی سطوح شود، در حالی که آب خیلی سرد می تواند باعث کریستالیزاسیون چربی و تشکیل لایه ای چرب روی سطوح شود.

• اجزای CIP: برای پاکسازی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی، نخست باید شستشو و آبکشی انجام گیرد. در طول فرآیند CIP محلول‌های پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده در مدار گردش می‌کنند تا سیستم‌های تولید و پرکننده را بدون از بین بردن آنها تمیز کنند. ترکیب دقیق عوامل تاثیرگذار شیمی، دما، سیستم های مکانیکی و زمان، تمیز کردن را به فرآیندی قابل اعتماد و قابل تکرار تبدیل می کند.
  آب شستشو باید بالای 120 درجه فارنهایت باقی بماند. با آب در دمای 170 درجه فارنهایت شروع کنید. در سیستم های تمیز در محل (CIP)، سرعت و هوا در سیستم نیز ضروری است. وارد کردن هوا به سیستم باعث ایجاد شلی یا تلاطم می شود و عمل آبشستگی را افزایش می دهد. همه تجهیزات و ظروف باید به گونه ای ذخیره شوند که اجازه تخلیه آب و خشک شدن تجهیزات در هوا را بدهد. در سیستم های CIP یک زهکش باید در پایین ترین نقطه سیستم قرار گیرد.

• شستشوی اسیدی: خط را با آب اسیدی شده بشویید تا تمام آثار محلول تمیز کننده پاک شود. این کار باید بعد از هر بار شیردوشی انجام شود. این به جلوگیری از رسوبات معدنی کمک می کند و pH پایین آن باکتریواستاتیک است.
• فنجان سرپستانک: واشر سرپستانک و سایر قطعات لاستیکی که با شیر در تماس هستند نیز باید پس از هر بار شیردوشی کاملا تمیز و قبل از شیردوشی بعدی ضدعفونی شوند.
• واشرها و سایر قطعات لاستیکی: زمانی باید تعویض شوند که برای تعداد توصیه شده شیردوشی استفاده شده یا زمانی که نرم، ترک خورده یا زبر می شوند. منافذ و ترک های موجود در قطعات لاستیکی از خاک و میکروارگانیسم ها در برابر اثرات پاک کنندگی و ضدعفونی محافظت می کند.
• شستشو و ضدعفونی خرچنگی ها و پستانک ها: برای شستشوی خرچنگی ها، نخست باید آن ها را از لوله ها جدا کرد. سپس در طی دو مرحله با شوینده قلیایی و اسیدی شستشو داد. در نهایت، با یک محلول ضدعفونی کننده فودگرید (داموسیب) آن را ضدعفونی کرد.

• مخزن نگاهدارنده شیر: شامل مراحل مختلف زیر است:

♦ مخازن حجیم نیز باید به درستی تمیز و ضدعفونی شوند. زیرا باکتری های روان دوست که قادر به رشد سریع در دمای 35 تا 50 درجه فارنهایت هستند، به سرعت تکثیر می شوند. مخازن با استفاده از همان روش هایی که برای تجهیزات شیردوشی توصیه می شود تمیز می گردند.
♦ پس از این که مخزن شسته، آبکشی و ضد عفونی شد، اجازه دهید دستگاه تمیز کننده مکانیکی 6 تا 10 دقیقه کار کند. دمای محلول تمیز کننده باید در طول چرخه شستشو و آبکشی سیستم شیردوشی بالای 120 درجه فارنهایت باقی بماند و این به معنای شروع با آب داغ است.
♦ مخزن را به طور کامل با آب ولرم بشویید، شستشو را با آب اسیدی تمام کنید زیرا باقیمانده مواد شوینده را خنثی و حذف می کند و خاک های معدنی را از بین می برد.
♦ پوشش مخزن و واشر باید جدا شده و میله کالیبراسیون برای تمیز کردن دستی برداشته شود. اتصال خروجی و شیر خروجی باید به صورت دستی تمیز شده و قسمت بیرونی مخزن باید شسته شود.
♦ ضدعفونی کردن باید درست قبل از شیردوشی بعدی انجام شود. برای جلوگیری از باقی ماندن مواد ضدعفونی کننده در شیر، اجازه دهید مایع ضدعفونی کننده از خروجی تخلیه شود. مخازن ممکن است به صورت دستی یا با CIP یا سیستم های مکانیکی تمیز شوند.

کلام آخر:

برای داشتن یک فرآورده لبنی سالم و به دور از هر گونه پاتوژن بیماری زا، رعایت بهداشت در تمام مراحل شیردوشی الزامی است. گندزدایی و ضدعفونی دستگاه شیردوشی یکی از این اقدامات است که باید به طور جدی انجام شود تا نه تنها سلامت گاو را تضمین می کند بلکه از انتقال آلودگی به شیر جلوگیری می کند. شرکت آرال شیمی یک سبد کالای متنوع  برای شستشو و ضدعفونی دستگاه‌ شیردوشی ارائه می دهد.  نخست شوینده های قلیایی و اسیدی بدون کف یا شوینده های تک مرحله ای AL-02 و AC-03 برای شستشوی خطوط CIP و از بین برنده سنگ شیر، شوینده های قلیایی و اسیدی با کف ملایم برای شستشوی بدنه بیرونی دستگاه های شیردوش و نهایتا ضدعفونی کننده فودگرید و ارگانیک داموسیب برای ضدعفونی دستگاه شیردوشی (سیستم فلاش بک در درون لوله های حمل شیر)، از تشکیل بایوفیلم جلوگیری کرده و نیازی به شستشو ندارد. همچنین برای شستن تانک ها و مخازن نگاهداری و حمل شیر نیز می توان از شوینده های قلیایی استفاده کرد.