چگونه گلخانه را در زمستان گرم نگه داریم؟

در طول فصل رشد، گلخانه ها برای گرم کردن گیاهان درون خود به انرژی خورشیدی متکی هستند. عملکرد گلخانه در طول زمستان مستلزم آماده سازی متفکرانه برای حفظ شرایط رشد مطلوب برای گیاهان است. عوامل کلیدی نگهداری گلخانه در زمستان عبارتند از: حفظ گرما؛ اطمینان از عایق بندی مناسب؛ حفظ نور کافی. استفاده از پوشش های حرارتی، آب بندی شکاف ها و استفاده از سیستم های گرمایشی مانند بخاری های فضایی یا تشک های حرارتی می تواند به حفظ گرما کمک کند. علاوه بر این، بهینه‌سازی نور طبیعی با چراغ‌های رشد تکمیلی باعث می‌شود گیاهان انرژی مورد نیاز خود را دریافت کنند. در این مقاله، به بررسی نکات و روش های موثر در نگاهداری گلخانه در زمستان می پردازیم.

---

همچنین بخوانید:

♣ گلخانه های هیدروپونیک

♣ انواع گلخانه و طبقه بندی آن ها

---

انواع گلخانه های زمستانی

انواع مختلفی از گلخانه های زمستانی وجود دارد که هر کدام برای ایجاد شرایط بهینه رشد در ماه های سردتر طراحی شده اند. این موارد عبارتند از:

1. گلخانه‌های قاب سرد:

سازه‌های کوچک و کم‌حجم با حداقل گرمایش، با تکیه بر انرژی خورشیدی و عایق برای حفظ گرما.

2. خانه های حلقه ای (تونل های مرتفع):

سازه های نیمه دایره ای پوشیده شده با ورقه های پلاستیکی، ایده آل برای گسترش فصل رشد با گرمایش خورشیدی غیرفعال.

3. گلخانه های گرم:

کاملاً عایق شده و مجهز به سیستم های گرمایشی برای پشتیبانی از طیف وسیعی از گیاهان، حتی در دماهای انجماد.

4. گنبدهای ژئودزیکی:

گلخانه های گنبدی شکل با عایق بندی عالی و توزیع نور، که اغلب برای رشد پایدار و در طول سال استفاده می شود.

5. گلخانه های متصل:

سازه هایی که در کنار خانه یا ساختمان ساخته می شوند و از دیوارهای مشترک برای عایق کاری و گرما استفاده می کنند.

6. گلخانه های گودال (والیپینی):

این گلخانه ها که تا حدی زیر زمین ساخته شده اند، از خواص حرارتی طبیعی زمین برای حفظ دمای پایدار استفاده می کنند.

7. گلخانه های خورشیدی:

طراحی شده برای به حداکثر رساندن جذب نور خورشید و حفظ گرما، اغلب دارای سقف های زاویه دار و مواد جرمی حرارتی برای بهره وری انرژی.

نکات لازم برای تمیزکاری گلخانه:

بعد از اتمام تابستان، شاید اولین کاری که باید برای گیاهان گلخانه انجام دهید، تمیز و مرتب کردن فضای داخلی و خارجی باشد. بهتر است که یک روز خشک را انتخاب کنید. گیاهانی را که دوره برداشت آن‌ها به پایان رسیده است و در پاییز و زمستان رشد نمی‌کنند را به خارج از گلخانه منتقل کنید. تا جایی برای محصولات جدید باز شود.

• گیاهان گلخانه‌ مانند گوجه فرنگی مستعد ابتلا به بیماری هستند. بنابراین با خارج کردن بوته‌های گوجه فرنگی از فضای داخلی احتمال تاثیرات منفی آن‌ها بر رشد گیاهان گلخانه فصل بعدی را به حداقل برسانید.
• علاوه براین باید گلدان‌ها، سینی‌ها و سایر وسایلی را که استفاده از آن‌ها تمام شده است، به خارج از گلخانه انتقال دهید و حتما قبل از ورود مجدد آن‌ها را کاملا تمیز کنید.
• وقتی محیط کاملا خالی شد، با کمک یک سطل آب گرم و مقداری ماده ضدعفونی‌کننده تمامی سطوح باید کاملا ضدعفونی شوند. تمیز کردن شیشه‌ها را فراموش نکنید. رساندن نور به گیاهان گلخانه از اهمیت بالایی برخوردار است و باید به آن توجه شود. لذا در انتخاب ماده تمیز­کننده دقت کنید. سعی کنید از انواع محصولات قابل تجزیه بیولوژیکی و فاقد مواد شیمیایی استفاده کنید تا به گیاهان گلخانه آسیبی وارد نشود.
• شیشه‌های بخش بیرونی را با محصولات از بین برنده خزه و قارچ تمیز کنید. تا میزان نور و گرمایی که از طریق آن عبور می‌کند به حداکثر برسد. بعد از اتمام کار حتما پنجره‌ها و درها را برای مدتی باز نگه دارید تا فضای داخلی زمان کافی برای خشک شدن و تهویه را داشته باشد.

بررسی ساختار کلی نگهداری گیاهان گلخانه در زمستان

اطمینان از عملکرد درست تمام قسمت‌های گلخانه چه در داخل و چه در خارج اهمیت به­ سزایی دارد. دقت کنید تا تمامی ساختارها در شرایط عالی قرار داشته باشند تا گلخانه در فصول سرد حداکثر کارایی را داشته باشد. حتما ساختار گلخانه را از نظر ترک‌های موجود بر دیواره بررسی کنید. وجود چنین ترک‌هایی در فصول سرد سال باعث ورود هوای سرد به بخش داخلی می‌شوند. و هزینه‌های اضافی را در پی خواهد داشت. تعمیر و نگهداری منظم سیستم گرمایشی در طول سال را فراموش نکنید تا با شروع دوره سرما دچار مشکل نشوید.

آماده‌سازی خاک گلخانه در زمستان

تمام گیاهان فصلی را که ممکن است باعث بروز بیماری در گیاهان گلخانه در زمستان شوند را حذف کنید. فراموش نکنید که قرار دادن برخی از کرم‌ها در خاک گیاهان گلخانه زمین را برای کاشت مجدد در بهار حاصل­خیزتر می‌کند. خاک را با مالچ جدید حاوی کمپوست یا تراشه‌های چوب بپوشانید. مالچ باعث حفاظت از خاک می‌شود. در بهار خاک مساعد و آماده کاشت خواهد بود. ضدعفونی خاک، برای از بین بردن اسپورهای قارچی ضروری است.

---

همچنین بخوانید:

♣ انواع بیماری های گلخانه

♣  ضدعفونی و بهداشت در گلخانه

---

توجه به سیستم عایق‌کاری برای نگهداری گلخانه در زمستان

برای حفاظت و نگهداری گیاهان گلخانه در زمستان، عایق‌بندی آن جهت محافظت از یخ‌زدگی محصولات از اهمیت زیادی برخوردار است. سایر نکات برای عایق کاری گلخانه در زمستان به شرح زیر است:

• در صورت امکان تامین برق، یکی از روش های مقرون به صرفه و با امنیت بالا، برای تامین گرمایش گلخانه و گرمایش فضاهای باز و بسته، استفاده از بخاری تابشی برقی کم مصرف با اشعه مادون قرمز می باشد.
• هیتر تابشی یا بخاری برقی، توسط هیتر مادون قرمز، پس از روشن شدن در کمتر از 2 ثانیه گرمایی قوی و باورنکردی در محیط منتشر کرده، بیشترین جذب گرما را در بدن انسان و جاندارن ایجاد نموده و در عین حال میزان انتقال گرمای آن به اشیا بسیار اندک می باشد.
• انرژی گرمایشی مادون قرمز مانند نور خورشید عمل نموده، اما فاقد اشعه فرابنفش می‌باشد، به همین دلیل برای بدن انسان و جاندارن بسیار مفید بوده و جنبه درمانی آن بسیار حائز اهمیت است.

تهویه مناسب گلخانه

شاید کمی عجیب باشد اما در طول زمستان هراز­گاهی پنجره‌ها را باز کنید. از جمله کارهای مربوط به نگهداری گیاهان گلخانه در زمستان توجه به تهویه می­باشد، که امری ضروری است. به یاد داشته باشید هوای خیلی مرطوب داخل گلخانه روی گیاهان تاثیر منفی می‌گذارد. اختلاف دمای داخل و خارج باعث بروز مشکل در کنترل رطوبت شده و در نهایت محصولات را ضعیف و مستعد بیماری می‌کند. سعی کنید درها و پنجره‌ها را در روز‌های آفتابی هنگامی که درجه حرارت تا حدودی بالا است، حتما باز کنید تا هوای داخل به‌خوبی تهویه شود.

نصب پرده‌های انرژی

پرده‌های گلخانه‌ای در فصل تابستان با ایجاد سایه مناسب بسیار کاربردی هستند. کاربرد این پرده‌ها برای نگهداری گیاهان گلخانه در زمستان قابل ملاحظه است. نصب آن‌ها باعث حفاظت محیط داخل از سرمای بیرون می‌شود و گرما را در داخل گلخانه به‌خوبی نگه می‌دارد. عموما پرده‌ها در شب و هنگامی که نور قابل استفاده دیگر در دسترس نیست مورد استفاده قرار می‌گیرند. با نصب آن‌ها گرما در داخل گلخانه در طول شب‌های بسیار سرد زمستان حفظ می‌شود. پرده‌ها را حتما در طول روز باز کنید تا گیاهان گلخانه بتوانند از نور خورشید استفاده کنند.

اکثر صاحبان گلخانه‌ها برای ایجاد عایق ­بندی بهتر ترجیح می‌دهند یک پرده دو لایه نصب کنند. اگرچه در نگاه اول چنین کاری بسیار هزینه‌بر است، اما صرفه‌جویی در مصرف انرژی در طول زمستان کاملا به سود آن‌ها می‌باشد. در صورتی که سازه‌ها و تجهیزات گرمایشی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند، با صرفه‌جویی در انرژی مطمئن باشید یک فصل موفقیت آمیز خواهید داشت.

نور دریافتی مکمل

در فصول سرد سال طول روزها کوتاه‌تر و میزان نور طبیعی دریافتی کمتر می‌شود. بنابراین توجه به یک منبع نور مکمل در زمستان برای گیاهان گلخانه امری مهم و ضروری است. شدت و مدت نور مورد احتیاج به نوع محصول و دما بستگی دارد. بنابراین افزایش هزینه‌های مربوط به روشنایی در این فصول دور از انتظار نیست. این شما هستید که باید تصمیم بگیرید که آیا تولید زمستان سودآور خواهد بود یا خیر. البته مشاوره با متخصصان این زمینه می‌تواند باعث افزایش کارایی نور مصنوعی در گلخانه بدون پرداخت هزینه‌های گزاف شود.

انتخاب محصولات مناسب نگهداری گلخانه در زمستان

گیاهان مناسب فصل زمستان را بشناسید و آن‌ها را انتخاب کنید. سبزیجات گلخانه‌ای در طول دوره زمستان به گرمای مناسب و کنترل‌شده‌ای احتیاج دارند. اواخر پاییز، فرصت مناسبی برای کاشت سبزیجات مناسب فصل زمستان است. فراموش نکنید که قبل از شروع یخبندان گیاهان گلخانه را بکارید. در غیر این صورت خاک اجازه رشد مناسب به آن‌ها را نخواهد داد. از جمله تجهیزات مناسب برای کشت در زمستان می‌توان به پلاستیک‌های دوبل پلی‌اتیلن، صفحه‌های حرارتی و سیستم نور مصنوعی برای ایجاد گرمای بیشتر اشاره کرد. گلخانه‌های مجهز با تکنولوژی پیشرفته مسلما تولید محصولات فصول سرد را افزایش می‌دهند.

جدول میوه‌ها و سبزیجاتی که می‌توان در گلخانه‌های زمستانی کاشت، به شرح زیر است:

خانواده محصول	نام محصول	نکات کاشت
سبزیجات برگی	کاهو	رشد سریع؛ مناسب برای دماهای خنک؛ در خاک زهکشی شده بکارید.
	اسفناج	در نور کم رشد می‌کند؛ خاک مرطوب و غنی را ترجیح می‌دهد.
	کلم‌برگ	مقاوم به سرما؛ در شرایط سرد به خوبی رشد می‌کند؛ آبیاری منظم انجام دهید.
	چارد سوئیسی	به سرما مقاوم است؛ برداشت چندین مرتبه از یک کاشت امکان‌پذیر است.
سبزیجات چلیپی	کلم	هوای خنک را ترجیح می‌دهد؛ نیاز به خاک حاصلخیز و سفت دارد.
	بروکلی	به نور متوسط نیاز دارد؛ در خاک غنی و زهکشی‌شده بکارید.
	گل‌کلم	به گرما حساس است؛ رطوبت یکنواخت را حفظ کنید.
	کلم بروکسل	رشد کند؛ به مراقبت مستمر و خاک غنی از مواد مغذی نیاز دارد.
ریشه‌ای	هویج	انواع کوتاه‌تر را انتخاب کنید؛ در خاک نرم و شنی بکارید.
	تربچه	رشد سریع؛ حدود ۳۰ روز برای برداشت زمان نیاز دارد؛ شرایط خنک را دوست دارد.
	شلغم	در خاک حاصلخیز بکارید؛ آبیاری منظم انجام دهید.
	چغندر	در هوای سرد به خوبی رشد می‌کند؛ در خاک نرم و حاصلخیز کاشته شود.
آلیوم‌ها (پیازیان)	پیاز	مناسب برای کاشت زمستانی؛ خاک زهکشی‌شده را ترجیح می‌دهد.
	سیر	در پاییز کاشته و در اواخر بهار یا اوایل تابستان برداشت کنید.
	تره‌فرنگی	مقاوم به سرما؛ در شرایط سرد به خوبی رشد می‌کند؛ خاک غنی نیاز دارد.
سبزیجات میوه‌ای	گوجه‌فرنگی (چری)	در زمستان به گرما و نور اضافی در گلخانه نیاز دارد.
	فلفل (دلمه‌ای/تند)	در گلخانه گرم و با نور اضافی رشد می‌کند؛ در گلدان برای کنترل دما کاشته شود.
	خیار	به گرمای گلخانه و رطوبت منظم نیاز دارد.
گیاهان دارویی	جعفری	گیاهی مقاوم؛ در دمای خنک به خوبی رشد می‌کند.
	گشنیز	هوای خنک را ترجیح می‌دهد؛ در خاک زهکشی‌شده بکارید.
	ریحان	به گرمای اضافی نیاز دارد؛ دمای گرم‌تر را ترجیح می‌دهد.
میوه‌ها	توت‌فرنگی	در گلدان یا کیسه‌های رشد کاشته شود؛ به رطوبت و نور مداوم نیاز دارد.
	مرکبات (لیمو، لایم)	مناسب برای گلخانه‌های گرم؛ خاک زهکشی‌شده و نور کافی را فراهم کنید.
	انجیر	به شرایط گرم‌تر نیاز دارد؛ برای بهره‌وری بهتر در گلخانه هرس کنید.

کلام آخر:

نگهداری گلخانه در زمستان، نیازمند نظارت منظم بر دما، رطوبت و تهویه است. این موارد، از مشکلاتی مانند سرمازدگی و کپک جلوگیری می کند و باغبانی گلخانه ای زمستانی را کارآمد و مولد می کند. با ایجاد شرایط مناسب در گلخانه و تصمیم‌گیری‌های به موقع و درست شرایط رشد را برای گیاهان مدنظر خود در طول زمستان فراهم کنید. البته اگر بعد از گذشت ماه‌ها با وجود شرایط مساعد رشد مناسبی را از محصولات گلخانه‌ای مشاهده نکردید نگران نشوید؛ این موضوع کاملا طبیعی است. مطمئن باشید با طولانی شدن روز‌ها و افزایش نسبی دما رشد چشم­گیر محصولات دور از انتظار نخواهد بود.

⇐ بروزرسانی در آذر 1403