بررسی علل سقط جنین در گله و راه های پیشگیری از سقط جنین گاو

سقط جنین در گاو ممکن است ناشی از طیف وسیعی از علل باشد. سقط جنین ممکن است ایدیوپاتیک باشد (بدون علت شناخته شده رخ می دهد) یا نتیجه ناهنجاری های متابولیکی یا هورمونی، کمبودهای تغذیه ای، تروما، سمیت ها یا فرآیندهای عفونی باشد. یکی از مهم ترین علل سقط جنین گاو، عوامل میکروبی و عفونی است. از این رو، رعایت بهداشت محیط زندگی گاو بسیار مهم است. نظافت و شستشو و ضدعفونی دوره ای آغل، گوساله دانی برای پیشگیری از ابتلای گاو به بیماری عفونی بسیار حائز اهمیت است. دقت در انتخاب مواد ضدعفونی کننده، کارآمد و اثر بخشی و بی ضرر بودن آن ها باید مورد توجه قرار بگیرد و در این مقاله، نخست به معرفی علل ابتلا به سقط جنین در گله می پردازیم و سپس محصولات ضدعفونی کننده مناسب برای پیشگیری از سقط جنین گاو را معرفی می کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ آشنایی با انواع بیماری های دام؛ پیشگیری و درمان

♣ بیماری تب برفکی دام (FMD) | پیشگیری، کنترل و درمان

سقط جنین گاو چیست؟

پایان زودهنگام بارداری و دفع جنین، سقط نامیده می‌شود. این پدیده می‌تواند در هر زمانی از بارداری، از 42 روزگی تا 271 روزگی، رخ دهد. در موارد نادری که سقط قبل از 14 روزگی اتفاق می‌افتد، به آن “مرگ زودرس جنینی” می‌گویند. در بازه 14 تا 42 روزگی نیز “مرگ جنینی دیررس” نامیده می‌شود. علل متعددی برای سقط جنین وجود دارد و تشخیص دقیق آن در گله‌های مختلف، با توجه به سیستم دامداری و الگوی زایمان، می‌تواند متفاوت باشد. به همین دلیل، نرخ سقط جنین در گله‌های مختلف نیز به طور قابل توجهی متغیر است. کارشناسان معتقدند که اگر نرخ سقط جنین در یک گله به 5 درصد یا بیشتر برسد، باید آن را نشانه‌ای از وجود مشکل در گله دانست و برای حل آن اقدام کرد.

علل شایع سقط جنین گاو

عوامل مختلفی می توانند موجب از بین رفتن جنین دام شوند. اما رایج ترین آن ها عبارتند از: عوامل عفونی؛ کمبودهای تغذیه ای مانند کمبود سلنیوم یا ویتامین E؛ سمیت با بلعیدن گیاهان یا مواد سمی؛ استرس فیزیکی یا محیطی؛ عوامل ژنتیکی.

از آنجایی که عوامل عفونی، بیشترین سهم را در تلف شدن جنین دارند، در بخش بعد به مرور آن ها می پردازیم.

عوامل عفونی سقط جنین در گله

این عوامل به نوبه خود به سه دسته عوامل باکتریایی، ویروسی و قارچی تقسیم می شوند:

الف) عوامل باکتریایی

سقط جنین گوساله می تواند توسط چندین پاتوژن باکتریایی ایجاد شود. در جدول زیر برخی از شایع ترین علل باکتریایی، روش های انتقال و پیشگیری از آن ها ذکر شده است:

نام باکتری	علائم	روش های انتقال	پیشگیری
بروسلوز (بروسلا آبورتوس)	سقط دیررس، جفت باقی مانده، ناباروری	بلع مواد آلوده (مانند جنین سقط شده، بافت جفت)، تماس مستقیم با حیوانات آلوده	واکسیناسیون، معدوم کردن حیوانات آلوده، اقدامات شدید ایمنی زیستی
لپتوسپیروز (Leptospira spp.)	سقط جنین معمولا در سه ماهه آخر بارداری، مرده زایی، گوساله های ضعیف	تماس با آب آلوده، ادرار حیوانات آلوده، قرار گرفتن در معرض مخازن حیات وحش	واکسیناسیون، کنترل جمعیت جوندگان، جلوگیری از دسترسی به منابع آب آلوده
لیستریوز (لیستریا مونوسیتوژنز)	سقط دیررس، آنسفالیت، سپتی سمی در نوزادان	مصرف خوراک آلوده (مانند سیلو)، تماس مستقیم با حیوانات آلوده	مدیریت صحیح سیلو، اجتناب از تغذیه با خوراک فاسد یا آلوده
کمپیلوباکتریوز (Campylobacter fetus)	مرگ زودرس جنینی، ناباروری، سقط های گاه به گاه دیررس	بیماری مقاربتی که توسط گاوهای نر آلوده یا وسایل آلوده منتقل می شود.	استفاده از لقاح مصنوعی، آزمایش و معدوم سازی گاوهای نر آلوده، اقدامات بهداشتی مناسب پرورش
سالمونلوز (Salmonella spp.)	سقط جنین در هر مرحله از بارداری، اسهال، بیماری سیستمیک	مصرف خوراک یا آب آلوده، تماس مستقیم با حیوانات یا مدفوع آلوده	اقدامات بهداشتی و بهداشتی مناسب، ذخیره سازی مناسب خوراک، کنترل جوندگان و سایر حیات وحش
مایکوپلاسموز (مایکوپلاسما بوویس)	سقط جنین، ورم پستان، بیماری های تنفسی، آرتریت	تماس مستقیم با حیوانات آلوده، استنشاق ذرات معلق در هوا، تجهیزات آلوده	شیوه های خوب مدیریت گله، معدوم سازی حیوانات آلوده، اقدامات ایمنی زیستی
کوکسیلوز (تب کیو، کوکسیلا بورنتی)	سقط‌های دیررس، مرده‌زایی، گوساله‌های ضعیف	استنشاق آئروسل های آلوده، تماس مستقیم با مواد سقط شده، کنه	واکسیناسیون در مناطق اندمیک، دفع صحیح مواد سقط شده، کنترل کنه ها.
کلامیدیوز (کلامیدیا آبورتوس)	سقط دیررس، مرده زایی، گوساله ضعیف	بلع یا استنشاق مواد آلوده، تماس مستقیم با حیوانات آلوده	واکسیناسیون، رعایت اصول بهداشتی و بهداشتی، جداسازی حیوانات آلوده

ب) عوامل ویروسی

سقط جنین گوساله نیز می تواند ناشی از عفونت های ویروسی مختلف باشد. جدول زیر، برخی از شایع ترین علل ویروسی سقط جنین در گله را نشان می دهد:

نام ویروس	علائم	روش های انتقال	پیشگیری
ویروس اسهال ویروسی گاوی (BVDV)	سقط جنین در هر مرحله از بارداری، مرده زایی، نقایص مادرزادی (مانند هیپوپلازی مخچه)، گوساله های ضعیف.	تماس مستقیم با حیوانات آلوده، خوراک و آب آلوده، انتقال عمودی (از گاو به گوساله در رحم)	واکسیناسیون، اقدامات ایمنی زیستی، آزمایش و معدوم کردن حیوانات دائماً آلوده
رینوتراکئیت عفونی گاوی (IBR، ویروس هرپس گاوی-1)	سقط جنین معمولاً در نیمه دوم بارداری، بیماری تنفسی، ورم ملتحمه، آنسفالیت	تماس مستقیم با حیوانات آلوده، ذرات معلق در هوا، تجهیزات آلوده، انتقال عمودی	واکسیناسیون، اقدامات ایمنی زیستی، اجتناب از ورود حیوانات جدید بدون قرنطینه مناسب
ویروس زبان آبی (BTV)	سقط جنین، نقایص مادرزادی (به عنوان مثال، هیدرانسفالی)، تب، ادم، زخم های دهان	میج های گزنده (گونه های Culicoides)، انتقال عمودی	واکسیناسیون در مناطق آندمیک، اقدامات کنترل ناقل
ویروس لوسمی گاوی (BLV)	سقط جنین، لنفوسارکوم در بزرگسالان، سرکوب سیستم ایمنی	تماس مستقیم با حیوانات آلوده، حشرات مکنده خون، تجهیزات آلوده	اقدامات ایمنی زیستی، آزمایش و معدوم سازی حیوانات آلوده، کنترل حشرات مکنده خون
ویروس پاراآنفلوآنزای گاوی نوع 3 (PI3)	بیماری تنفسی، سقط جنین	آئروسل ها، تماس مستقیم با حیوانات آلوده	واکسیناسیون، اقدامات ایمنی زیستی
ویروس سنسیتیال تنفسی گاو (BRSV)	بیماری های تنفسی، سقط های گاه به گاه	آئروسل ها، تماس مستقیم با حیوانات آلوده.	واکسیناسیون، اقدامات ایمنی زیستی
ویروس آکابانه	سقط جنین، مرده زایی، نقایص مادرزادی (مانند آرتروگریپوز، هیدرانسفالی)	میج های گزنده (گونه های Culicoides)، انتقال عمودی	اقدامات کنترل ناقل، اجتناب از تولید مثل در دوره های پرخطر
ویروس اشمالنبرگ	سقط جنین، مرده‌زایی، ناهنجاری‌های مادرزادی (مانند خم شدن اندام‌ها، چرخش گردن، نقص‌های مغزی)	میج های گزنده (نوع Culicoides)، انتقال عمودی	اقدامات کنترل ناقل، نظارت و گزارش شیوع

3-عفونت های قارچی عامل سقط جنین گاو

عفونت های قارچی نیز معمولاً از طریق خوراک آلوده یا قرار گرفتن در معرض محیط، جنین گاو را تلف می کنند. در جدول زیر، به بررسی برخی از علل اصلی قارچی می پردازیم:

عامل قارچی	علائم	روش های انتقال	پیشگیری
آسپرژیلوزیس (Aspergillus spp.)	سقط جنین، معمولاً در سه ماهه آخر، جفت (التهاب جفت) و علائم تنفسی در گاوها	استنشاق اسپور قارچ از خوراک، بستر یا محیط آلوده	نگهداری مناسب خوراک و بستر، اطمینان از تهویه مناسب در مناطق مسکونی، تمیز کردن منظم و به حداقل رساندن گرد و غبار
موکورمایکوزیس (Mucor spp.، Rhizopus spp.، Absidia spp.)	سقط جنین دیررس، جفت و گاهی اوقات مشکلات تنفسی در گاوها	استنشاق یا بلع اسپور قارچ از خوراک یا محیط آلوده	نگهداری مناسب خوراک، پرهیز از خوراک کپک زده و حفظ محیط زندگی تمیز
مخمرها (Candida spp.)	سقط جنین، ورم پستان، و گاهی اوقات مشکلات گوارشی در گاو	عفونت فرصت طلب، اغلب به استرس، مصرف آنتی بیوتیک یا سایر عوامل مستعد کننده که فلور طبیعی را مختل می کنند، مرتبط است.	به حداقل رساندن استرس، استفاده مناسب از آنتی بیوتیک ها و رعایت بهداشت

اقدامات کلی برای پیشگیری سقط جنین گاو

یکی از اقدامات اساسی برای سالم نگه داشتن جنین گوساله، مدیریت خوراک گاو است. نگهداری و جابجایی مناسب خوراک برای جلوگیری از رشد کپک. یا فاسد شدن آن باید به شکل روزانه صورت گیرد.. مورد مهم بعدی، حفظ بهداشت محیط دامداری است. نگهداری بستر تمیز، خشک و دارای تهویه مناسب برای کاهش بار اسپور قارچ برای گاو آبستن بسیار ضروری است. همچنین، نظارت منظم بر سلامت حیوانات و رسیدگی سریع به هرگونه نشانه بیماری یا عفونت از سوی دامپزشک گله حائز اهمیت است. نهایتا، اجرای اقدامات ایمنی زیستی برای جلوگیری از ورود حیوانات آلوده، سگ و موش و غیره به محل نگاهداری گاو آبستن و کنترل گسترش عفونت های قارچی در گله بسیار مهم است. یکی از روش های کنترل عفونت های قارچی، استفاده از مواد ضدعفونی کننده و گندزدای سطح بالا در مکان نگاهداری دام است که باید به طور مرتب به آن رسیدگی شود.

نحوه صحیح دوشیدن گاو آبستن برای پیشگیری سقط جنین گاو

شیوه های صحیح شیردوشی، همراه با تغذیه خوب، رعایت بهداشت و مدیریت استرس، کلید پیشگیری از سقط جنین گاو و کنترل یک بارداری سالم است. تمام تجهیزات شیردوشی باید تمیز و ضدعفونی شده باشند تا از عفونت هایی مانند ورم پستان جلوگیری شود. از سوی دیگر، رعایت بهداشت پستان و پستانک گاو قبل از دوشش بسیار مهم است. باید قبل و پس از دوشش از آب گرم و یک ضد عفونی کننده ملایم استفاده کنید و پستان را با یک حوله تمیز، خشک کنید. اگر در طول بارداری، گاو از ناحیه پستان یا هر ناحیه دیگری زخم شد، حتما مکان زخم را با یک ضدعفونی کننده زخم موثر، ضدعفونی کنید تا از عفونت جلوگیری شود.

همچنین بخوانید:

♣ تیلریوز گاوی (بیماری زردی گاو) | علائم، پیشگیری و درمان

♣ بیماری لنگش دام: روش های پیشگیری و درمان

کلام آخر:

تشخیص سقط جنین در گله، برای صاحب آن و دامپزشک گله چالش برانگیز است. با توجه به پایین بودن میزان موفقیت تشخیصی، هزینه بالای کار آزمایشگاهی و حاشیه سود کم در هر دو صنعت گوشت گاو و لبنیات، دامپزشکان نباید در هر سقط اقدام به تشخیص علت شناسی کنند. بنابراین آشنایی با روش های پیشگیری از سقط جنین گاو بسیار مهم است. یکی از روش های کنترل سقط جنین دام، گندزدایی و ضدعفونی مدادم محیط زندگی دام است. شرکت آرال شیمی ارائه دهنده محصولات ضدعفونی کننده ارگانیک سطح بالا مانند داموسیب بر پایه پراستیک اسید 5%، مناسب برای ضدعفونی سطوح در تماس با دام است. سایر مواد گندزدای این شرکت برای دامداری ها، آرال گلوتار و آرال بنزال هستند. این مواد نیز گندزدای سطح بالا هستند و انواع پاتوژن ها را از بین می برند.