؛

مناسب ترین خاک کشت برای کشاورزی

زمین، شامل تمام عناصر شیمیایی است که به طور طبیعی در حالت جامد، مایع و گاز وجود دارند. علاوه بر این، ترکیب های بی شماری از خاک ها با کیفیت های متفاوت وجود دارند که شرایط فیزیکی و شیمیایی زمین را تعیین می کند. جای تعجب نیست که دانشمندان رویکردهای متنوعی را برای گروه بندی خاک ها بر اساس ویژگی ها و کاربردهای مختلف طراحی کرده اند. اهمیت خاک کشت در رشد گیاهان، بسیار زیاد است. خاک حاصلخیز کشاورزی یکی از الزامات داشتن محصول با کیفیت می باشد. از این رو، شناخت انواع خاک کشاورزی، می تواند به کشاورزان عزیز در راستای انتخاب بهینه محصول متناسب با خاک بستر کشت آن ها می تواند کمک شایانی بکند. در ادامه، با اجزای خاک بیشتر آشنا خواهید شد و محصولات مناسب ارگانیک و جایگزین قارچکش های شیمیایی به شما معرفی خواهد شد.

اجزای تشکیل دهنده خاک حاصلخیز کشاورزی:

کلوخه خاک، خود شامل دو بخش مختلف است. بخش اول جامد و بخش دوم خِلل و فُرج است. در بخش جامد خاک بستر کشت دو زیر مجموعه مواد معدنی و مواد آلی دیده می شود. در مواد معدنی شامل یک سری ذرات ریز و درشت خاک هستند که طبق ابعاد و شکل های مختلف به واسطه کانی های تجزیه شده از سنگ تشکیل می شوند. مواد آلی خاک کشت مربوط به یک سری جانداران درشت و همینطور موجودات ریز هستند که مثلاً وقتی باکتری ها و قارچ ها سبب تجزیه گیاهان در خاک می شوند یک سری مواد آلی به اسم هوموس ایجاد می شود که خاصیت کلوئیدی دارند و سبب جذب آب و نگهداری مواد غذایی می شوند و در تشکیل ساختمان خاک مناسب کشاورزی نقش بسیار مهمی دارند.

بخش دوم خلل و فرج است که در واقع یک سری فضاهای خالی بین ذره های جامد خاک است که سبب می شود هوا و آب به ریشه گیاهان منتقل شود. خلل و فرج ها خود در دسته های درشت و متوسط و ریز قرار دارند. موضوع دیگر در مورد خاک کشت مربوط به بافت خاک است و مقدار نسبی ذرات خاک است. این بافت خاک است که خواص فیزیکی و شیمیایی خاک را در راستای حاصل خیزی و وزن مخصوص و نفوذ پذیری در نظر می گیرند. بافت خاک نیز دسته بندی مخصوص به خود را دارد. انواع خاک حاصخیز کشاورزی بسته به بافت خاک، خواص مختلفی دارند.

---

همچنین بخوانید:

 ♣ انواع خاک؛ آشنایی با طبقه بندی، بافت و خواص خاک ها

♣ ضدعفونی خاک چگونه انجام می شود؟

---

طبقه بندی خاک بر اساس اندازه

طبقه بندی بافتی که خاک را بر اساس اندازه ذرات آن به سه گروه اصلی تقسیم می کند، یکی از سیستم های پرکاربرد است. از نظر اندازه، اجزای تشکیل دهنده سه نوع خاک اصلی ایجاد می کنند:

• کوچک برای خاک رس
• متوسط برای سیلت
• بزرگ برای شن و ماسه

خصوصیات و مقایسه این سه نوع خاک در جدول زیر می توانید ببینید:

اجزای خاک	شن	سیلت	رس
سایز ذرات (میلیمتر)	05/0-2	05/0-002/0	بالاتر از 002/0
خاکورزی	ساده	ساده(اما به تلاش زیادی جهت خشک کردن نیاز دارد)	مشکل
مواد مغذی	فقیر	کافی	غنی
خشک شدن	سریع	نه خیلی سریع همراه با ترک خوردگی	آهسته همراه با ترک خوردگی
گرم شدن در گرما	سریع	سریع	آهسته
ظرفیت نگاهداری آب	ضعیف	کافی و با تخلیه خوب	ماندگاری بیش از حد

انواع خاک مناسب کشاورزی

اهمیت خاک کشت در رشد گیاهان بسیار موثر است و در واقع خاک پایه اصلی در کشاورزی محسوب می شود. کشاورزی هم در حد محدود یعنی پرورش گلدان های یک لیتری است و و هم شامل پرورش گیاهان در مزارع خواهد بود. به طور کلی سه عنصر اصلی برای کشت در کشاورزی و انتخاب خاک، عبارتند از: پیت ماس؛ کوکوپیت؛ پرلیت. دقت شود که نسبت پیت ماس به نسبت دو دیگر بیشتر است و تناسب آنها یکسان نیست.خاک های مورد استفاده در کشاورزی انواع مختلفی دارند و هر یک خصوصیات مربوط به خود دارند.

در ادامه، به شرح هر یک می پردازیم:

پیت ماس

اگر بخواهیم بیس خاک کشت را معرفی کنیم، پیت ماس یکی از موارد قابل توجه است. در واقع میزان پیت ماس که در خاک استفاده می شود، می بایست به نسبت دو ماده دیگر غالب باشد. در واقع، پیت ماس بستری است تا خاک را از شوری و مشکلات دیگر در امان نگاه دارد. پیت ماس سبب می شود تا شرایط مناسبی برای رشد گیاه ایجاد شود.

کوکوپیت

از کوکوپیت ها برای شروع کاشت بذر استفاده می شود. در واقع کوکوپیت ها سبب می شود که محیط ضد قارچ ایجاد شود و شرایط مطلوبی شکل بگیرد. وقتی برای خاک کشت از کوکوپیت استفاده می شود در واقع آب و هوای لازم در لایه میانی خاک فراهم و حفظ می شود و خاک حاصلخیز کشاورزی خواهیم داشت. از سوی دیگر کوکوپیت ها، دارای ph خنثی هستند و به نسبت پیت ماس از نظر تجزیه پذیری وضعیت بهتری برای خاک بستر کشت ایجاد می کنند. راکوول نیز همان کارکرد کوکوپیت را دارد. کوکوپیت ها در واقع بقایای بی استفاده در تولید طناب ها و تودوزی ها هستند که از پوست نارگیل تهیه شده اند.

 پرلیت

بارها دیده شده است که خاک پس از مدتی آبیاری درگیر مشخص سفتی و درهم فشردگی می شود و به طور کلی این موضوع سبب می شود که لزوم استفاده از پرلیت در خاک مشخص شود. در واقع اگر در خاک کشت از پرلیت استفاده نشود، فضا برای اکسیژن رسانی به ریشه ها محدود و محدودتر می شود. برخی افراد نیز به جای پرلیت از سنگ ریزه و یا خاک ماسه ای استفاده می کنند اما سبب وزن بیشتر خاک می شود و برای کارهای گلدانی دردسرساز است. پرلیت به نوبه خود سبب می شود تا یک خاک مناسب کشاورزی داشته باشیم، به طوری که خلل و فرج بیشتری در خاک ایجاد می کند. خاک بستر کشت برای گیاهانی که نیاز به رطوبت بیشتر دارند، نباید با پرلیت زیاد همراه باشد. این موضوع می بایست مدنظر قرار بگیرد.

پرلیت مورد نیاز برای گیاهان چقدر است؟

برخی از گیاهان و سبزیجات که ریشه های گسترده و وسیعی دارند، باید از خاک کشت حاوی پرلیت در آنها استفاده شود. مثلاً جعفری و کاهو و هویج در این لیست قرار دارند. چون ریشه ها باید فضای کافی برای رشد داشته باشند و دچار مشکل نشوند. یکی از موضوعات بسیار مهمی که برای خاک بستر کشت در نظر گرفته می شود اکسیژن رسانی به ریشه ها است. در واقع هرچه پروسه اکسیژن رسانی بیشتر باشد، پرورش گیاه بهتر صورت بگیرد. اگر قرار است کاکتوس کاشته شود، باید سطح پرلیتی که در خاک کشت استفاده می شود، بیشتر باشد. در واقع پرلیت در خاک حاصخیز کشاورزی، موجب عبور سریعتر آب می شود و دیگر مشکل پوسیده شدن گیاه اتفاق نمی افتد.

 

خصوصیات یک خاک حاصلخیز کشاورزی

اگر قرار باشد که گیاهان بدون هیچ عیب و نقصی رشد کنند، خاک کشت باید تقویت شود و اگر تقویت در راستای خاک بستر کشت اولیه صورت بگیرد،  نتایج بهتری دیده می شود. استفاده از ورمی کمپوست به عنوان کود و همینطور پتاسیم فسفر و آهن و نیتروژن از عناصری هستند که معمولاً به شکل طبیعی در خاک تولید نمی شوند و باید به واسطه کودهی به خاک اضافه شوند. موارد مهم دیگر برای حصول یک خاک حاصلخیز عبارت است از:

• محتوای مواد مغذی کافی خاک حاصلخیز معمولاً حاوی مواد مغذی کافی برای رفع نیاز گیاهان است.
• PH متعادل خاک
• ظرفیت نگهداری آب
• موجودات فعال خاک
•  حاصلخیزی ارگانیک بالا
• ساختار خاک خوب
• زهکشی خوب
• در دسترس بودن آب کافی

---

 مقالات مرتبط:

♣ قارچ کشی خاک

♣ نقش عنصر روی در گیاهان

---

روش های کنترل خاک

خاک بستر کشت باید به درستی تهیه شود اما نگهداری و کنترل خاک نیز موضوع بسیار مهمی است و باید مدنظر قرار بگیرد. یک سری فاکتورهای کلی در زمینه روش های کنترل خاک مناسب کشاورزی وجود دارد که اعم از کنترل دمای خاک، کنترل رطوبت خاک، کنترل سطح ph خاک و همینطور کوددهی منظم خاک است. اما نکته ای که بسیار مهم است اینکه فرمول یکسانی از شرایط کنترل برای همه گیاهان وجود ندارد. در واقع روش های کنترل خاک کشت بر اساس گیاهی که قرار است کشت شود مشخص می شود.

یکی از بخش های مهم کنترل خاک کشت مربوط به ph خاک است که می بایست بررسی روتین صورت بگیرد. در صورتی که وضعیت ph با شرایط گیاه و به درستی تنظیم شده باشد گیاه این رویکرد را دارد که بتواند املاح آب و کود را بهتر جذب کند. به طور کلی بهترین بازه بین 6 تا 5/6 است. معمولاً برای اینکه این بررسی در خاک بستر کشت صورت بگیرد نیاز به ph سنج و همینطور بافر افزایش دهنده و کاهش هنده است.

مثلاً با Ph  سنج می توانید سطح قلیایی یا اسیدی خاک را بررسی کنید که ارزش زیادی دارد. در صورتی که میزان Ph نیاز به تغییر داشته باشد از بافرهای افزایش و کاهش کمک بگیرید. به طور کلی ph خاک کشت مثل رطوبت و دما تغییر می کند و این رویکرد سبب می شود که همیشه نیاز به کنترل باشد. در یک بررسی کلی از گیاهان مشخص شده است که اغلب گیاهان مثل سبزیجات و و صیفی جات در خاک های اسیدی رشد می کنند و دسته بسیار محدودی از گیاهان هستند که برای رشد نیاز به خاک قلیایی دارند.

مشکلات عمده کشاورزان در رابطه با خاک کِشت

فرسایش خاک کشت یکی از اصلی ترین مشکلات کشاورزان است. خاک ها به دلیل عدم کنترل ph و یا وجود رطوبت زیاد و یا خشکی زیاد دچار فرسایش می شوند. نبود سایبان و یا عدم وجود سیستم آبیاری مناسب سبب می شود که خاک حاصلخیز کشاورزی جای خود را به خاک های پوسیده بدهند. به طور کلی اراضی شیب دار از موارد مهمی هستند که سبب می شود بخش زیادی از هدر رفت آب جلوگیری شود. مشکل دیگر، شوری خاک است که در برخی مناطق کشت را تقریبا غیرممکن می کند.

---

 این موضوعات را از دست ندهید:

♠ روش های قارچ کشی خاک

♠ انواع سموم و کودهای کشاورزی را بشناسید

---

روش های کنترل شوری خاک

معضل شوری خاک و اثزات منفی آن در محصولات کشاورزان بارها و بارها دیده شده است. این موضوع بیشتر بر اساس مشکلات آب و هوایی و خشکسالی رخ می دهد و خاک بستر کشت را مورد تاثیر قرار می دهد و خاک حالت قلیایی و سدیمی و شور پیدا می کند. روش های کاهش شوری خاک از قرار زیر است:

1- آبشویی: در این روش باید نمک های اضافی محلولی که در خاک کشت وجود دارد به طور کامل شستشو داده شود و از خاک خارج شود.

2- دوره آبیاری کوتاه: در واقع نیاز است که فاصله بین دو آبیاری زمین زراعی کوتاه تر شود و سریعتر آبیاری صورت بگیرد به این ترتیب غلظت محلول در خاک زیاد نمی شود و خاک شور اصلاح می شود.

3- استفاده از کودهای مخصوص: که روش دیگر برای ایجاد خاک حاصلخیز کشاورزی است و این روش سبب می شود که شوری خاک کمتر شده و ضریب شوری خاک را کاهش می دهد.

4- روش های پیشرفته آبیاری: به طور کلی برای داشتن خاک کشت حاصلخیز و دوری از شوری و فرسایش یک سری روش های پیشرفته در امر آبیاری دیده می شود. در این روش ها از آبیاری قطره ای و بارانی استفاده می شود که از نظر اصلاح شوری می تواند یک سری اثرات مثبت روی شوری خاک بگذارد و عملکرد قابل قبولی دارد.

5- استفاده از گوگرد ارگانیک: گوگرد ارگانیک سبب می شود که خاک در برابر عوامل دما و آب و هوا بهترین واکنش را داشته باشد و یک محصول خوب محسوب می شود.

کلام آخر

استفاده از محصولات ارگانیک جایگزین سموم و قارچ کش ها، یکی از روش های حاصلخیز کردن خاک است. اگروسیب یکی از محصولاتی است که با دارابودن خاصیت ضدعفونی کنندگی و تعدیل کنندگی PH خاک می تواند راهکاری مناسب باشد. همچنین پراکسیدین کشاورزی با قابلیت اکسیژن رسانی بیشتر به خاک و ریشه گیاهان و همچنین عدم آسیب به مواد آلی و معدنی  مغذی خاک می تواند باعث حاصلخیزی بیشتر خاک گردد.

⇐ بروزرسانی در تیر 1403