ضدعفونی گلخانه و بهداشت آن

در یک واحد گلخانه ای، مهم ترین عامل برای کنترل موفقیت آمیز عوامل کاهنده تولید و کیفیت، رعایت کامل نظافت گلخانه ها است. این امر مستلزم توجه دقیق به جزئیات قسمت های مختلف یک واحد تولیدی است. هدف اصلی همواره پیشگیری از توسعه و گسترش عوامل کاهنده تولید، از جمله آفات وبیماری ها است. پیشگیری نسبت به کنترل هزینه کمتری دارد. از طرفی استفاده از سموم شیمیایی در کنترل آفات و عوامل بیماری زا به جهت باقیمانده سموم در تولیدات با محدودیت مواجه است. لذا رعایت بهداشت گلخانه امری بسیار مهم است. در این نوشتار کاربرد محصول اگروسیب در بهداشت گلخانه بررسی می شود.

برای مطالعه ی بیشتر بخوانید:

♣ انواع بیماری های گلخانه

♣ پراکسیدین برای بهداشت گلخانه

♣ چهار مشکل رایج در باغبانی بدون خاک و راهکارهای حل آنها

♣ گیاهان گلخانه ای و نکات مربوط به نگهداری گیاهان در زمستان

چرا باید گلخانه خود را ضدعفونی کنیم؟

لزوم نظافت محیط گلخانه برای کنترل بیماری های گیاهی و پیشگیری از وقوع و شیوع آنها است. بهترین زمان برای ضدعفونی کردن گلخانه و عملیات پاکسازی کامل گلخانه بلافاصله پس از پایان هر دوره کشت شروع و تا پایان مرحله برداشت محصول و حتی در حین دوره ذخیره سازی محصول ادامه می یابد. باید توجه داشت که هیچ عملیاتی بدون داشتن برنامه قابل اجرا نخواهد بود. پیش از شروع عملیات نیازمند ایجاد تفکر بهداشتی نزد مدیر واحد تولیدی و آموزش آن به تمام افراد مجموعه است.

نظافت گلخانه ها و ضدعفونی آن ها در چه بخش هایی صورت می گیرد؟

آلودگی ها در قسمت های مختلف گلخانه یافت می شوند. برای نظافت گلخانه ها، باید قسمت های زیر را به طور جداگانه ضدعفونی کرد.

الف) آلودگی های بستر کاشت

خاک منبع آلودگی بسیاری از بیماریهاست. عوامل بیماری زایی که قادرند بدون حضور میزبان تا مدت زیادی در خاک زنده بمانند، عوامل خاکزاد نامیده می شوند. عوامل بیماری زایی که بدون حضور میزبان فقط مدت کوتاهی در خاک زنده می مانند اصطلاحاً عوامل بیماریزای حمله ور به خاک نامیده می شوند. بعضی از باکتری های بیماریزا به علت وجود محیط مناسب (رطوبت و غذای کافی) در حال تکثیر هستند. به دلیل اینکه خسارت آنی ایجاد نمی کنند، حائز اهمیت نیستند. ولی وجود آنها به عنوان یک منبع بالقوه آلودگی باید مورد توجه قرار گیرد و ضدعفونی شود.

ب) آلودگی های آب آبیاری

عوامل بیماری زای گیاهی خصوصاً قارچ عامل مرگ گیاهچه پی تیوم، می توانند از طریق آب آبیاری منتقل شوند. بنابراین بهداشت آب و ضدعفونی آن قبل از استفاده بسیار با اهمیت است. ضدعفوني كردن آب آبياری در گلخانه، موجب داشتن آبی سالم و ضدعفونی شده شده و از شیوع بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند.

ج) آلودگی های  ابزار و لوازم کشاورزی وباغبانی

ضدعفونی ابزار کاشت گیاه یکی از راه های انتقال بیماری از گیاهان آلوده و بیمار به گیاهان سالم استفاده از ابزار و ادوات است. بعنوان مثال قیچی، چاقو و ابزار هرس می توانند عامل انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا به بوته های سالم باشند. ضدعفونی ابزارآلات کاشت، داشت و برداشت قبل و در هنگام استفاده از آنها می تواند از انتقال اینگونه آلودگی ها پیشگیری نماید.

مراحل ضدعفونی گلخانه

قبل از ضدعفونی گلخانه، نظافت و شستشوی محیط گلخانه توصیه می شود. شستشوی گلخانه با شوینده‌ها، آلودگی و رسوب های اولیه سطحی را از بین می برد. پس از شستشو دادن گلخانه ها استفاده از واترجت، رعایت موارد زیر در جلوگیری و کنترل بیماری موثر است:

• پاکسازی کامل گلخانه از بقایای کشت قبلی
• رعایت تناوب بین کشت ها و محصولات
• ضدعفونی بسترهای گلخانه، پوشش داخلی گلخانه،محیط پیرامون گلخانه و تمام سیستمهای موجود در آن قبل از مرحله کاشت
• پاکیزه نگه داشتن ابزار و شستشوی آنها پس از هر بار استفاده با آب و سپس ضدعفونی آنها
• اطمینان از پاکیزگی و ضدعفونی بودن دست ها و کفش ها قبل از ورود به محیط کار
• اطمینان از عدم آلودگی گیاهان به عوامل بیماری زا طی بازدید های مستمر
• ایجاد تهویه مناسب و خوب در اطراف ساقه و برگ های گیاهان
• اجتناب از خیس کردن بوته به هنگام آبیاری (شاخ و برگ و ساقه خیس آمادگی بیشتری برای ابتلا به بیماری قارچی دارد)
• آراستن و اصلاح کردن قسمت های شکسته و آسیب دیده گیاه با چاقو یا تیغ تیز و ضدعفونی
• حذف تمامی گیاه بیمار و یا مرده و ازبین بردن قسمت های بیمارو آسیب دیده گیاه و ضدعفونی محل آن
• تمیزکردن و ضدعفونی سیستم‌های آبیاری بمنظور جلوگیری از انتقال عوامل بیماریزا
• ضدعفونی کردن تجهیزات متحرک گلخانه
• استفاده از لباس کار مجزا برای هر واحد جهت رعایت بهداشت گلخانه
• کنترل تردد کارگران و بازدید کنندگان
• جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان
• کنترل درجه هوا، رطوبت و نور گلخانه
• کنترل مواد مغذی خاک و تقویت آن
• بازنگری و اصلاح روش های عملیاتی و برنامه های پیشگیری
• استفاده از مواد ضدعفونی یا گندزدای موثر و قابل اطمینان

مواد رایج برای ضدعفونی کردن گلخانه

1. فرمالین (Formalin): مصرف آن در اروپا و امریکا به لحاظ تاثیرات سرطان زایی ممنوع است و بعد از کاربرد آن نيز براي انجام مرحله کاشت بايد دو تا سه هفته صبر کرد .
2. کلروپيکرين (Chloropicrin)یا گاز اشک آور: براي کاربرد اين ماده بعد از پاشيدن روي بستر بايد آن را محبوس کرد و سه روز نگه داشت و بعد از سه روز ، بايد ده روز صبر نمود تا خاک تهويه شود .
3. متيل برمايد (Methyl bromide): ماده ای بی بو، بسيار فرار و براي انسان بسيار سمی است و خطر عقيم شدگی را به همراه دارد. اين ماده قارچ ورتيسيليوم را از بين نمی برد. متیل برماید علاوه بر خطراتی که در استعمال دارد به دليل تخريب لايه ازن از سال 2003 استفاده از آن در بسياری از موارد منسوخ شده است .
4. واپام (Vapam) یا متام سدیم (Metam Sodium): برای استفاده از اين ماده روی خاک بايد غلطک کاری و پس از کاربرد سه تا 4 هفته زمان لازم است تا بستر کاملا آماده شود. تماس آن با پوست انسان نيز موجب ايجاد خارش می کند. .
5.  دازومت (Dazomet): شکل گرانول سم متام سدیم است که پس از استفاده می بایست مانند متیل بروماید و واپام روی بستر با پلاستیک پوشش داده شود.

ویژگی های یک ضدعفونی کننده گلخانه مناسب

غالبا كاربرد مواد ضدعفونی کننده در بسترهای کاشت، يك تيمار پيشگيری کننده است. این عمل محصول را از آفات و بيماری ها حفاظت می کند. دركاربرد مواد ضدعفونی، برخلاف استفاده از سموم باید نکاتی را در نظر داشت. یک ضدعفونی کننده مناسب بایستی دارای خصوصیات زیر باشد :

• امكان هدف قراردادن يك منطقه خاص را داشته باشد.
• باقیمانده سمی در تولیدات گیاهی نداشته باشد.
• بر روی همه میکروبها و عوامل بیماریزای گیاهی موثر باشد.
• قابل سنجش و پایش باشد.
• برای کاربر و محیط زیست ایمن باشد.
• در طیف وسیع درجه حرارت تاثیر گذار باشد.
• مقرون به صرفه باشد.
• مقاومت میکروبی ایجاد نکند.
• كاربرد سريع و آسان داشته باشد.
• نفوذ پذیری آن در سطح و منافذ مناسب باشد.
• همیشه در دسترس باشد.

سموم شیمیایی مورد استفاده در ضدعفونی گلخانه

در روش ضد عفونی خاک با مواد شیمیایی از ترکیبات شیمیایی تدخینی استفاده می شود که معمولا این ترکیبات در خاک بصورت گاز درمی آیند. این ترکیبات بسیار سمی بوده و از این رو برای استفاده از این مواد رعایت کامل موارد ایمنی و حضور کارشناس متخصص ضروری است. این مواد شیمیایی دارای خاصیت حیات کشی بوده و بنابراین در حین ضدعفونی خاک توسط این مواد تمام ارگانیزم های موجود در خاک از بین رفته و خاک استریل می گردد. بنابراین اگر خاک پس از ضدعفونی با این مواد در معرض آلودگی مجدد قرار گیرد بدلیل فقدان موجودات مفید خاک عوامل بیمارگر به سرعت در خاک استقرار و گسترش می یابند.

ضدعفونی گلخانه و مسمومیت سموم

فاکتور مهم در مسمومیت مزمن سموم کشاورزی، تجمع طولانی مدت در بدن است. تجمع مواد سمی در بدن در تمامی افراد از طریق غذا، تنفس یا جذب پوستی به چشم می‌خورد. سم ضدعفونی گلخانه، یکی از مواردی است که به وفور در گلخانه ها به کار می رود. این ماده ممکن است تبخیر گردد و بر روی گیاهان بنشینید و نه تنها با جذب گیاه، به آن آسیب برساند بلکه عوارض گوارشی را برای مصرف کننده نیز به دنبال خواهد داشت. علاوه بر آن، آفت‌کشی و سم‌پاشی در گلخانه نیز خسارات زیادی وارد می سازد. لذا باید از قارچکش ها و محلول های ضدعفونی مطمئن، بی خطر و ارگانیک به این منظور استفاده کرد.

کلام آخر:

رعایت بهداشت گلخانه راهکاری برای مدیریت آفات گلخانه‌ای لازم و ضروری است. اگروسیب بر پایه پراستیک اسید 15درصد گلخانه ای محصول ضدعفونی کننده سطح بالای صنعتی کاملا ارگانیک برای ضدعفونی گلخانه است. اگروسیب، یکی از بهترین انتخاب ها در مبارزه با سفیدک دروغی و حقیقی شایع در گلخانه های پرورش توت فرنگی و انواع صیفی جات است. مبارزه موثر با رشد جلبک ها بر روی جدار داخلی پلاستیک شفاف پوششی گلخانه ها نیز با استفاده از اگروسیب امکان پذیر است. مشکلات ناشی از رشد ناخواسته جلبک ها را به خوبی منتفی کرده و نظافت گلخانه ها را به همراه خواهد داشت. ضدعفونی موثرگلدان ها بی نیاز از ضدعفونی آنها با آب داغ یا بخارداغ که عملیات سخت و پرهزینه ای محسوب می شود. نیز شما را قادر می سازد که با آسودگی فراوان و هزینه بسیار اندک، از گلدان ها برای چندین مرحله از رشد گیاهان گلخانه ای استفاده فرمایید.

⇐ نسخه بروزرسانی شده در اردیبهشت ۱۴۰۲